Morgunblaðið - 06.09.2010, Blaðsíða 16

16 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2010
Ein af röksemdum
ESB-sinna er að með
evrunni og Evrópu-
samrunanum hafi tek-
ist að jafna lífskjör
meðal Evrópubúa. Við
fyrstu sýn getur þetta
litið svo út en á bak
við blasir við ólystugri
mynd.
Í heildina er við-
skiptahalli evruríkj-
anna ekki nema 60
milljarðar evra sem er lítið miðað
við stærð þess. En þegar þess er
gætt að ríkin þrjú, Þýskaland,
Holland og Austurríki, eiga sam-
tals 240 milljarða í viðskiptaafgang
blasir við að hin 13 evrulöndin eru
með viðskiptahalla
sem nemur 300 millj-
örðum evra og það
slagar í viðskiptahalla
allra ríkja Bandaríkj-
anna.
Sænski hagfræðing-
urinn Stefan de Vyl-
der vék aðeins að
þessum málum í fyr-
irlestri sem hann hélt
í Háskóla Íslands nú í
haust. Þar kom skýrt
fram að í stað þess að
auka jöfnuð í álfunni
hefur myntbandalagið
orðið til að auka ójafnvægi milli
ríkja. Því fer vitaskuld fjarri að
Evrópa sé eitt hagsvæði með sama
hætti og til dæmis Bandaríkin þótt
vitaskuld geti sú þróun orðið á
löngum tíma og er eiginlega ósk-
andi úr því að þegar hefur verið
lagt upp í þessa vegferð.
En fram til þessa hefur evr-
usamstarfið stuðlað að því að
styrkja til muna útflutnings-
atvinnuvegi ríku landanna en
veikja hagkerfi þeirra fátækari.
Fyrir því eru ekki flókin rök.
Gengi evrunnar fer einfaldlega
bil beggja, þ.e. mitt á milli þess
sem væri með gjaldmiðil sem bara
þjónaði ríku löndunum og þess
sem gjaldmiðlar fátækari evru-
landanna myndu gera. Þar af leið-
andi er evran lægra skráð en vera
ætti fyrir t.d. Þýskaland og hærra
skráð en hentar t.d. Ítalíu. Gjald-
miðill sem er of lágt skráður ýtir
undir útflutningsatvinnuvegi og
hamlar innflutningi. Gjaldmiðill
sem er of hár drepur heilbrigða
framleiðsluatvinnuvegi en ýtir
undir skuldasöfnun. Fáir þekkja
þetta betur en Íslendingar.
Margt í styrkjaumhverfi ESB
hefur í orði miðað að jöfnun lífs-
kjara í álfunni. En í reynd hefur
allt það verið sem dropi á móti því
sem evran hefur unnið í öfuga átt.
Hefur evran jafnað lífskjör í Evrópu?
Eftir Bjarna
Harðarson »Margt í styrkjaum-
hverfi ESB hefur í
orði miðað að jöfnun
lífskjara í álfunni. En
allt er það sem dropi á
móti því sem evran hef-
ur unnið í öfuga átt.
Bjarni
Harðarson
Höfundur er bóksali.
ESA, eftirlits-
stofnun EFTA, birti
fyrir nokkru álit um
ábyrgð íslenskra
stjórnvalda á skuld-
bindingum Innláns-
tryggingasjóðs (TIF)
m.a. vegna Icesave-
reikninga Landsbank-
ans.
ESA virðist telja að
fyrirkomulagi TIF hafi
verið ábótavant þar
sem sjóðurinn geti
ekki greitt út lög-
bundna lágmarks-
tryggingu upp á 20.887
evrur. Stofnunin
kemst að þeirri nið-
urstöðu að þar sem ís-
lenska ríkið hafi ekki
tryggt greiðslugetu
TIF beri það nú
ábyrgð á greiðslu
þessara 20.887 evra.
Sé þetta rétt túlkun á áliti ESA er
ekki annað að sjá en að stofnunin sé
að umturna bankakerfi Evrópu.
Eru öll innlánstryggingakerfi í
Evrópu rangt uppbyggð?
Framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins stóð fyrir ítarlegri rann-
sókn á innistæðutryggingasjóðum
ESB-ríkjanna árið 2008. Niður-
stöður hennar sýna að eignir inn-
lánstryggingasjóða árið 2004 dugðu
einungis fyrir 0,7% af tryggðum
innlánum að meðaltali. Uppsetning
innlánstryggingakerfa ESB-ríkja er
þannig svipuð og þess íslenska og
fjarri því að geta ráðið við 85% hrun
eins og varð á Íslandi. Ekki verður
því annað séð út frá rökum ESA en
öll innlánstryggingakerfi Evrópu
séu rangt uppbyggð.
Alltaf ríkisábyrgð á innlánum?
En álit ESA hefur djúpstæðari
afleiðingar í för með sér þar sem
ESA segir ríki bera ábyrgð á
greiðslu lágmarkstryggingarinnar
hafi innlánstryggingasjóður ekki
burði til að greiða hana.
Í skýrslu Seðlabanka Frakklands
frá árinu 2000 segir að trygg-
ingakerfið eins og það er uppbyggt
ráði ekki við kerfishrun. Jafnvel
Wouter Bos, fyrrv. fjármálaráð-
herra Hollands, viðurkennir í ræðu í
mars 2009 að innlánstryggingakerfi
séu ekki hönnuð til að ráða við slíkt
hrun. Staðreyndin er sú að eina
leiðin til að tryggja greiðslugetu
innlánstryggingasjóða við allar að-
stæður, þar með talið við kerf-
ishrun, er að þeir geymi hjá sér
megnið af innlánum bankanna.
Bankarnir gætu þá ekki endurútl-
ánað þessi innlán og grunninum
yrði kippt undan núverandi rekstr-
arformi þeirra.
Álit ESA virðist því hafa það í för
með sér að ætli ESB-land sér á ann-
að borð að vera með bankakerfi í
núverandi mynd sé ávallt rík-
isábyrgð á innlánstryggingasjóðum.
ESA á móti öllum
Slík ríkisábyrgð virðist hins veg-
ar vera í andstöðu við fyrra mat
ESA, texta innistæðutilskipunar-
innar, túlkun annarra landa á henni
og jafnvel stjórnarskrár landanna.
Í fyrsta lagi er ríkisábyrgð ekki í
samræmi við tilskipunina sjálfa sem
segir að fjármálafyrirtæki eigi að
bera kostnað af innlánstrygg-
ingakerfum. Hafi átt að vera rík-
isábyrgð hefði slíkt að sjálfsögðu
verið tekið skýrt fram í tilskipuninni
enda um meiriháttar ákvörðun að
ræða.
Í öðru lagi væri slík ríkisábyrgð
ekki heimil nema með sérstöku
lagaboði sbr. 1. gr. laga um rík-
isábygðir nr. 121/1997. Þá væri slík
ríkisábygð ótilgreind; í hvert skipti
sem íslenskur banki tæki á móti
innlánum, hérlendis eða erlendis,
myndi ábyrgð íslenska ríkisins
aukast. Það væri áhugavert að fá að
vita hvort slík sjálfvirk aukning rík-
isábyrgðar sé leyfð í stjórnarskrá
eða lögum annarra Evrópulanda
Í þriðja lagi bannar tilskipunin
samkeppnishindrandi aðgerðir. Rík-
isábyrgð eins lands á innistæðum
myndi bæta samkeppnistöðu banka
frá því landi. Almenn tilvist rík-
isábyrgðar myndi hins vegar hygla
bönkum frá stórum og skuldlitlum
löndum. Ríkisábyrgð á innláns-
tryggingasjóðum stenst því ekki
samkeppnissjónarmið ESB.
Í fjórða lagi virðast mörg Evr-
ópuríki telja að engin ríkisábyrgð sé
á innlánstryggingum. Sem dæmi má
nefna að forstjóri norska innláns-
tryggingasjóðsins, Arne Hyttnes,
sagði í viðtali í febrúar að ekki væri
krafa um ríkisábyrgð í tilskipuninni
og Brian Mikkelsen, efnahags- og
viðskiptaráðherra Danmerkur, til-
kynnti stoltur í júní að danska þing-
ið hefði afnumið ríkisábyrgð á inni-
stæðum.
Í fimmta lagi taka matsfyrirtækin
ekki tillit til innlánstryggingasjóða
við mat sitt á greiðsluhæfi rík-
issjóða.
Í sjötta lagi er það hlutverk ESA
að fylgjast með því að EES-ríkin
fari eftir Evróputilskipunum. Á sín-
um tíma gerði ESA smávægilegar
athugasemdir við íslensku löggjöf-
ina og var henni breytt til samræm-
is við þær árið 2002. Það er því ljóst
að ESA skoðaði íslensku löggjöfina
og taldi sjóðinn rétt upp settan í
kjölfar nýju laganna. Með þessu
nýja áliti er ESA því komið í and-
stöðu við fyrri gjörðir sínar. Þetta
vekur reyndar spurningu um bóta-
skyldu ESA sé Ísland dæmt til að
greiða Icesave.
Hver hefur rétt fyrir sér?
Niðurstaða ESA virðist leiða af
sér af sér að innlánstryggingakerfi í
Evrópu eru í uppnámi og að eina
leiðin til að komast algerlega hjá
ríkisábyrgð á innlánstrygging-
arkerfum er að umturna bankakerfi
landanna. Sé álit ESA rétt virðist
einnig hafa gætt vítaverðs misskiln-
ings hjá mörgum Evrópuþjóðum
varðandi ríkisábyrgð á
innlánstryggingasjóðum. Í því sam-
hengi er hugsanlegt að Evr-
ópulöndum hafi láðst að breyta
stjórnarskrá sinni þar sem ábyrgðin
er ótilgreind. Svo virðist því sem
ESA hafi fundið meiriháttar brota-
löm á bankaumhverfi ESB.
Á hinn bóginn má einnig spyrja
hvort sé líklegra, að ESA sjálft, öll
aðildarlönd Evrópusambandsins og
eftirlitsstofnanir þess hafi misskilið
tilskipunina í 16 ár, eða að nýleg
niðurstaða lögfræðinga ESA sé
röng.
Mun ESA-úrskurður
umturna bankakerfi Evrópu?
Eftir Davíð Blöndal,
Eirík S. Svavarsson,
Ragnar Ólafsson og
Jóhannes Þ. Skúla-
son
» Álit ESA virðist hafa
í för með sér að ætli
ESB-land sér að reka
bankakerfi í núverandi
mynd sé ávallt rík-
isábyrgð á innláns-
tryggingasjóðum.
Davíð Blöndal
Höfundar eru meðlimir InDefence-
hópsins.
Eiríkur S. Svavarsson
Ragnar F. Ólafsson Jóhannes Þ. Skúlason
Það hefur löngum
þótt í lagi að kvarta
undan vegunum á
Vestfjörðum og í
seinni tíð gera grín að
þessum „vegslóðum“!
Slæmir vegir hafa
nefnilega alla tíð verið
eitt einkenna Vest-
fjarða og efni ófárra
brandara. Drulluskít-
ugir bílar með brotna
framrúðu og keyrandi á varadekk-
inu þekkjast langar leiðir – þarna
eru Vestfirðingar á ferð! Sprungin
dekk, ónýt framrúða og bilaðir
demparar eru ekki óalgengar frétt-
ir af vegfarendum sem þurfa að
keyra sunnanverða Vestfirði eða út
á Látrabjarg. Dynjandisheiði fagn-
ar hálfrar aldar afmæli sínu heldur
aumlega, sjaldan eða aldrei hefur
vegurinn verið jafn vondur og það
er ekki óalgengt að ramba fram á
bíla sem hafa týnt pústinu, sprengt
öll dekk og, í verstu tilfellunum,
farið út af í lausamöl. Það er tíma-
spursmál hvenær alvarlegt slys
verður á heiðinni enda er vegurinn
ekki vegur og yrði varla skil-
greindur sem vegslóði í dag, slíkt
er ástandið. Tengibrautin milli
norður- og suðurfjarða Vestfjarða
er því nánast ófær lungann úr
árinu.
Um vegina á suðurfjörðum Vest-
fjarða þarf ekki að fjölyrða. Þar er
ástandið þannig að ferðafólk treyst-
ir sér ekki til að keyra þá leið,
heimafólkið lætur sig hafa það en
sýpur hveljur yfir holunum og
drullunni. Lengi hefur staðið til að
leggja nýjan Vestfjarðaveg um
Gufudalssveitina og meira að segja
var búið að taka frá fjármuni í
verkefnið en sú upphæð var reynd-
ar afskrifuð um síðustu áramót.
Framkvæmdin er líka enn í bið-
stöðu vegna kærumála sem engan
enda ætla að taka og stjórnvöld
virðast vera algjörlega ráðþrota til
að leysa úr þeim málum. Fyrir
stjórnsýsluna er það ekki einungis
vandræðalegt, heldur líka skamm-
arlegt.
Nýr vegur myndi gjörbreyta
samgöngum á svæðinu og auka ör-
yggið að sumri og vetri. Láglend-
isvegur myndi leysa bratta hálsa af
hólmi og hægt væri að treysta á að
færðin væri í lagi árið um kring.
En umferðaröryggi gengur víst
ekki fyrir, það gleymdist að gera
ráð fyrir því í lögunum um um-
hverfismat!
Lítið sem ekkert viðhald er á
vegunum á Vestfjörðum og ber
Vegagerðin við peningaleysi og
annarri forgangsröðum. Á sama
tíma virðast vera til fjármunir í
dekurverkefni ríkisstjórnarinnar
sem ég fæ ekki skilið hvernig geta
verið á forgangslista
ráðherra samgöngu-
mála. En það eru
Vaðlaheiðargöng og
tvöföldun Suðurlands-
vegar. Síðast þegar ég
vissi var ágætis vegur
um Vaðlaheiði, engar
holur þar og þetta
flotta malbik! Og síðast
þegar ég vissi voru for-
sendur framkvæmdar-
innar fyrir norðan ekki
uppfylltar og harla
ólíklegt að þær verði það á næstu
misserum en höfuðforsendurnar
voru uppbygging álversins á
Bakka.
Það má ekki skilja þessa gagn-
rýni sem svo að ég fagni ekki vega-
framkvæmdum, síður en svo. Menn
ættu hins vegar kannski að klára
það sem byrjað hefur verið á og er
í versta ásigkomulaginu áður en
farið er í gríðarlega fjárfrekar
framkvæmdir sem munu soga til
sín allt fjármagn til vegagerðar á
næstu árum ef fram heldur sem
horfir í ríkisfjármálum.
Á sama tíma og ástandið er eins
og hér er lýst senda stjórnvöld
okkur sveitarstjórnarmönnum á
Vestfjörðum þau skilaboð að við
eigum að vinna meira saman.
Lausnir þeirra eru að þétta þjón-
ustuna á stærri stöðunum og leggja
niður störf í smærri byggðunum,
sum sé auka samvinnu (það er efni
í aðra grein)! Við viljum gjarnan
meira samstarf en þá verða sam-
göngurnar að vera í lagi svo við
komumst á milli staða.
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til laga frá Einari Kristni Guðfinns-
syni, sem er fyrsti flutningsmaður,
og Ásbirni Óttarssyni og Gunnari
Braga Sveinssyni alþingismönnum
um lagningu vegar milli Flókalund-
ar og Bjarkalundar en það er veg-
urinn sem stjórnsýslan er í vand-
ræðum með. Mikilvægt er að í
frumvarpinu er tekið fullt tillit til
náttúruverndarsjónarmiða sbr. dóm
Hæstaréttar nr. 671/2008 um lagn-
ingu Vestfjarðavegar nr. 60. Þar
fellst dómurinn á þau sex skilyrði
sem umhverfisráðherra setti fram í
úrskurði sínum 6. janúar 2007 og
heimilar þar með veglagningu í
Gufudalssveit. Þá skal ennfremur
minnt á að fordæmi eru fyrir því að
sett séu sérstök lög um málefni
sem varða almannahag en þessi
veglagning mun auka umferðarör-
yggi gríðarlega.
Góðar samgöngur eru grundvöll-
ur þess að atvinnulíf og mannlíf
þrífist í kringum landið. Góðar
samgöngur eru forsendur viðunandi
afkomu fyrirtækja og heimila. Góð-
ar samgöngur eru forsenda sam-
vinnu á öllum sviðum samfélagsins.
Íbúar sunnanverðra Vestfjarða
hafna því að þurfa enn og aftur að
vera skildir eftir þegar kemur að
samgöngubótum. Það er ófært að
opinber þjónusta sé ekki aðeins
flutt í burtu heldur sé viðhaldi á
vegunum á svæðinu ekki sinnt. Er
það kannski opinbert markmið rík-
isstjórnarinnar að leggja sveit-
arfélögin á sunnanverðum Vest-
fjörðum af?
Ég skora á þingmenn, hvar í
flokki sem þeir standa, og rík-
isstjórnina alla að taka á þessum
málum og styðja við frumvarpið um
lagningu Vestfjarðavegar nr. 60.
Við þetta ófremdarástand verður
ekki unað, brandarinn um vegina á
Vestfjörðum er orðinn of langur.
Brandarinn um
vegina á Vestfjörðum
Eftir Ásthildi
Sturludóttur
Ásthildur Sturludóttir
» Við þetta ófremdar-
ástand verður ekki
unað, brandarinn um
vegina á Vestfjörðum er
orðinn of langur.
Höfundur er bæjarstjóri
í Vesturbyggð.