Morgunblaðið - 02.12.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú er veriðað birtatölvu-
pósta sem borist
hafa úr sendiráð-
um Bandaríkj-
anna um víða
veröld til höfuðstöðvanna í
Washington. Þar kennir
margra grasa og skemmti-
legast þykir mönnum ef
sendimennirnir tala af yf-
irlæti og belgingi um heima-
menn á hverjum stað og
slúðra jafnvel um gáfnafar
og persónuleika gestgjafa
sinna. Þótt sjálfsagt hlakki í
pólitískum andstæðingum
þarlendra fyrirmenna er
ekki endilega víst að skeyti
af þessu tagi hækki risið á
utanríkisþjónustu Banda-
ríkjanna. Og þótt reynt sé
að breiða slikju umburð-
arlyndis yfir atburðina þá
verða þeir sendimenn
Bandaríkjanna sem staðnir
eru að ógætilegum ummæl-
um vafalítið frystir úti og
geta því illa gegnt sínu hlut-
verki. Líklegt er því að víða
verði mannaskipti í sendi-
ráðum á næstunni.
En það er ekki aðeins
skens og skot í skeytum sem
vekja athygli. Skemmst er
að minnast þegar lekið var
skjölum sem sýndu að hátt-
settir embættismenn ís-
lenska utanríkisráðuneyt-
isins virtust hafa farið hálf-
kjökrandi á fund bandarísks
sendimanns á Laufásvegi.
Voru þeir skelfingu lostnir
vegna ákvörðunar forsetans
um að Icesave-samning-
urinn skyldi fara í þjóð-
aratkvæði. Virtust íslensku
embættismennirnir tala
ótrúlega ógætilega við full-
trúa hinnar erlendu þjóðar í
trausti þess að frásagnir um
samtölin yrðu læstar í
leyndarhvelfingum næstu 25
árin hið minnsta. Og á dag-
inn kom að embættismenn-
irnir höfðu gleypt hráan all-
an samfylkingarspunann og
heimsendaspár, sem ekkert
var að marka, og endurflutt
í sendiráðinu.
Embættismenn stjórn-
arráðsins, ekki síst þeir sem
starfa í utanríkisráðuneyt-
inu, verða að gæta þess að
tapa ekki öllum sínum trú-
verðugleika vegna fylgi-
spektar og undirlægjuhátt-
ar gagnvart sitjandi
ráðherra. Lýsingin í hinu
lekna leyniskjali var emb-
ættismönnunum til lítils
sóma, svo ekki sé fastar
kveðið að. Og
dæmin eru því
miður fleiri og
þarf ekki að kom-
ast yfir leyniskjöl
til að sjá þau. Al-
þingi samþykkti
því miður að fara í „aðild-
arviðræður“ við ESB með
alræmdri atkvæðagreiðslu,
þar sem afstaða margra var
byggð annars vegar á sögu-
legum svikum og hins vegar
á heitingum og hótunum.
Á daginn kom að Evrópu-
sambandið gefur ekki leng-
ur kost á aðildarviðræðum.
Vilji þjóð í sambandið hefst
þegar aðlögunarferli inn í
það. Með öðrum orðum þá
hefst inngangan og fer fram
í áföngum meðan á sam-
skiptum stendur og er í raun
um garð gengin að öllu leyti
nema að formi til þegar við-
komandi þjóð er loksins
spurð. ESB er algjörlega
hreinskilið og heiðarlegt
hvað þennan þátt varðar.
Hið sama verður ekki sagt
um þann sem á að gæta
trúnaðar við íslenska þjóð í
málinu. Hann segir ítrekað
vísvitandi ósatt um það ferli
sem hafið er. Það er að
sönnu mjög alvarlegt, en
kemur því miður ekki á
óvart. En embættismenn
geta ekki skotið sér á bak
við ósannindi ráðherrans í
þessum efnum. Þeir geta
ekki haldið því fram gegn
betri vitund að aðlög-
unarferli sé ekki hafið á
grundvelli þess að yfirmað-
ur þeirra, ráðherrann, hafi
sagt ósatt um málið. Þeir
geta neitað að tjá sig um
þetta atriði og vísað túlk-
unum um ferlið beint á ráð-
herrann, en þeir geta ekki
gert ósannindi hans að sín-
um án þess að sæta persónu-
legri ábyrgð.
Annað atriði og ekki síður
ámælisvert er þegar íslenski
stækkunarstjórinn, sem
sennilega til gamans er kall-
aður aðalsamningamaður
hér á landi, lætur eftir sér
að ráðast á íslenska bændur
með óskiljanlegum og ómak-
legum hætti. Það má rétt
vera að sá sem nú um
skamma hríð gegnir emb-
ætti utanríkisráðherra sé
fjandmaður bænda eins og
flokkur hans almennt. En
háttsettur embættismaður
getur ekki án þess að bera á
því fulla og persónulega
ábyrgð gert þann fjandskap
að sínum.
Framganga embætt-
ismanna í utanrík-
isráðuneytinu er
ekki traustvekjandi}
Trúverðugleiki
embættismanna
R
íkisstjórn Íslands hefur á stuttum
valdatíma sínum – sem virðist þó
svo ógnarlangur – skipað 252
nefndir. Þannig fær hópur fólks
atvinnu við að dunda sér í nefnd-
um og ráðum við að skoða og spekúlera. Al-
kunna er að fólk sem situr stöðugt á fundum
kemur sorglega litlu í verk, en þar sameinast
ríkisstjórnin og allar hennar fjölmennu nefndir í
ofurhægum takti.
Ríkisstjórnin kom svo á kosningum til stjórn-
lagaþings og sagði að í því fælust miklar lýðræð-
isumbætur. Tuttugu og fimm frægir Íslend-
ingar á höfuðborgarsvæðinu með umtalsvert
kjaftavit fengu atvinnu eftir þær kosningar. Í
draumastarfinu felst að þeir sitja nokkurra
vikna málþing þar sem þeir geta tjáð sig að vild,
náttúrlega á kostnað skattgreiðenda. Kannski
verður bein útsending í sjónvarpi frá þinginu og þá getur
þjóðin horft vikum saman á endalaust Silfur Egils.
Er ekki sitthvað einkennilegt við það að nefndaskipan
og kosningar til stjórnlagaþings séu eina framlag ríkis-
stjórnarinnar til atvinnusköpunar í landinu?
Ríkisstjórnin virðist verulega stolt af kosningum til
stjórnlagaþings og lætur eins og hún viti ekki af því að
mikill meirihluti þjóðarinnar hafði ekki fyrir því að mæta
til þeirra. Og ríkisstjórnin ætlast svo sannarlega til þess að
öll þjóðin taki mark á fulltrúum sem hún kaus ekki í kosn-
ingum sem hún hafði engan áhuga á og leit á sem enn einn
leikþátt ríkisstjórnarinnar.
Til að gæta sanngirni verður að hrósa ríkis-
stjórninni fyrir eitt – en bara fyrir eitt – og
það er hversu dugleg hún er að stinga snuði
upp í þjóðina. Þetta gerir ríkisstjórnin til að
róa fólkið og merkilegt er hvað þessi snuð-
aðgerð virkar vel. Með reglulegu millibili lofar
ríkisstjórnin aðgerðum og skipar eina af sín-
um margfrægu nefndum. Svo sofnar nefndin
á endalausum fundum sínum og ekkert heyr-
ist frá henni fyrr en almenningur er orðinn
æstur og heimtar niðurstöðu. Þá rekur rík-
isstjórnin á eftir nefndinni og skömmu síðar
er boðaður blaðamannafundur og tilkynntar
aðgerðir við skuldavanda heimilanna. Á þeim
fundi er almenningi talin trú um að vel mein-
andi og umhyggjusöm stjórnvöld séu að vinna
þeim mikið gagn með aðgerðum sínum. Því
miður felast þessar aðgerðir nær eingöngu í
því að framlengja hengingarólina sem stór hluti almenn-
ings dinglar í.
Svona heldur þessi leikur áfram. Þjóðin kvartar og rík-
isstjórnin dregur upp snuðið og stingur upp í kvartara um
leið og hún segir blíðum rómi að allt sé á leið með að verða
gott. Og þjóðin er sæl með sitt snuð um stund en spýtir því
svo út úr sér og byrjar aftur að kvarta og kveina. Þá fer
ríkisstjórnin með sömu róandi þuluna um leið og hún
þaggar enn einu sinni niður í þjóðinni með því að stinga
upp í hana snuðinu.
Er ekki kominn tími til að þjóðin neiti að taka við snuð-
inu? kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Ríkisstjórnin dregur upp snuðið
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Á
rið 2009 var heildarvelta
skapandi greina 191
milljarður, sem voru
rúm 6% af heildarveltu
þjóðarbúsins það árið.
Það er mun meiri velta en í landbún-
aði og fiskveiðum samanlagt.
Þetta er meðal þess sem kom
fram í rannsókn á hagrænum áhrif-
um skapandi greina á Íslandi er
kynnt var á fjölmennum fundi í Bíó
Paradís í gærmorgun.
Rannsóknin var unnin af Colin
Mercer, Tómasi Young og Margréti
Sigrúnu Sigurðardóttur og fjár-
mögnuð af fimm ráðuneytum, auk Ís-
landsstofu.
Katrín Jakobsdóttir, mennta- og
menningarmálaráðherra, sagði á
fundinum að menningin væri það
sem gerði okkur að þjóð. Ákaflega
mikilvægt væri á þessum tímum að
styrkja menningu sem atvinnuveg.
Rannsóknin nær til árabilsins
2005-2009 og voru gögnin fengin frá
Fjársýslu ríkisins, Hagstofu Íslands
og Sambandi íslenskra sveitarfélaga.
Samkvæmt rannsókninni teljast til
skapandi greina sjón- og sviðslistir,
bækur, útgáfa, hljóð og mynd, menn-
ingararfur og hluti ferðaþjónustu.
Yfir 10.000 ársverk
Niðurstöðurnar fengust með því
að leggja saman veltutölur og fjölda
ársverka. Árið 2008 voru ársverk við
skapandi greinar yfir 10.000. Ári síð-
ar, 2009, hafði þeim fækkað nokkuð
og voru þá 9.400, sem voru 5,2% allra
ársverka. Fækkunin var mun minni
en í öðrum atvinnugreinum á þessu
tímabili. Til samanburðar má nefna
að ársverk í byggingarstarfsemi og
mannvirkjagerð árið 2009 voru þá 7%
allra ársverka.
Rannsóknin leiddi ennfremur í
ljós að árið 2009 var virðisaukaskyld
velta skapandi greina hærri en í
byggingastarfsemi og sambærileg
við framleiðslu málma.
Menntamálaráðherra sagði á
fundinum að settur yrði á stofn
starfshópur sem á að meta hvernig
bæta megi starfsumhverfi skapandi
greina og efla rannsóknir, menntun
og stefnumótum á þessu sviði. Hóp-
urinn á að skila stjórnvöldum til-
lögum um úrbætur og aðgerðir og á
vinnu hópsins að vera lokið á sama
tíma og lokaskýrslan lítur dagsins
ljós, sem er í mars 2011.
Mikilvægar þjóðarbúinu
Katrín Júlíusdóttir, iðn-
aðarráðherra, sagði á fundinum að
rannsóknin væri afar mikilvæg í því
skyni að marka atvinnustefnu í
menningarstarfsemi. Hún sagðist
vonast til að niðurstöður rannsókn-
arinnar yrðu til þess að opna augu
fólks fyrir því hversu mikilvægar
skapandi greinar væru þjóðarbúinu.
Þær gegndu þó ekki síður veigamiklu
félagslegu hlutverki.
Að sögn Katrínar eru skapandi
verkefni á bak við um helming allra
úthlutana til atvinnusköpunar.
Hún sagði ráðuneyti sitt leggja
til fjórar milljónir króna sem verja á
til rannsóknar á því hvernig
stoðkerfi atvinnulífsins getur
sem best komið til móts við
þarfir hinna skapandi
greina.
Katrín sagði að á
næsta ári yrði sérstök
áhersla lögð á þessar grein-
ar við veitingu styrkja úr
Átaki til atvinnusköpunar og
gera megi ráð fyrir að stuðn-
ingur við slík atvinnuskapandi
verkefni verði a.m.k. 50 milljónir
króna hið minnsta á árinu. „Þannig
fetum við okkur í átt að fjölbreyttara
atvinnulífi.“
Menning er undir-
stöðuatvinnuvegur
Talið er að ekki sé til nægilegt
fjármagn innan skapandi greina
á Norðurlöndunum til að þróa
viðskiptahugmyndir. Oft sé erf-
itt fyrir hefðbundna fjárfesta
að skilja sérstöðu þessara
greina, einnig skorti skapandi
fyrirtæki oft þekkingu á við-
skiptum og stefnumótun.
Þar kemur KreaNord til sög-
unnar, sem er þverfaglegur nor-
rænn stýrihópur sem hefur það
að markmiði að
þróa og kynna
Norðurlöndin sem
miðstöð skapandi
greina. Lögð er
áhersla á eflingu
tengslanets og vinna
með ráðherrum iðn-
aðar og menningar-
mála.
Eitt af aðalmark-
miðum KreaNord er að
efla samstarf skapandi
greina og annarra at-
vinnugreina.
Í fararbroddi
sköpunar
SAMSTARF NORÐURLANDA
Hlutfall virðisaukaskattskyldrar veltu af
heildarveltu allra atvinnugreina á Íslandi
Matvæla- og drykkjavöruiðnaður
Framleiðsla málma
Skapandi greinar
Byggingarstarfsemi ogmannvirkjagerð
Fiskveiðar
Landbúnaður og dýraveiðar
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
2005 2006 2007 2008 2009
11,45%
6,98%
6,36%
5,62%
4,39%
0,99%