Morgunblaðið - 23.12.2010, Blaðsíða 48

48 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 2010
gleðileg
BÍÓJÓL
Opið fyrir sölu á gjafabréfum
í Álfabakka kl. 10-17
og í Kringlunni kl. 14-22
Kassagerð Senu, svokersknislega sé tekið tilorða, hefur staðið sig velundanfarin misseri í
glæsilegum útgáfum á heild-
arverkum sveita eins og Ný-
danskrar, Sálarinnar hans Jóns
míns, Trúbrots og Þursaflokksins.
Nú er komið að einni ástsælustu
sveit landsins, Spilverki þjóðanna,
sem starfaði tiltölulega stutt en af
því meira listrænu afli á áttunda ára-
tugnum. Á árabilinu 1975-1979 komu
út sex breiðskífur og má enn finna
enduróm þeirrar tónlistar í sveitum
samtímans, má t.d. nefna Nýdanska í
því samhengi og hina vinsælu sveit
Moses Hightower.
Orð eins og gróska, hugmynda-
flug, áræði, sköpunarkraftur, elja og
orka ná svona varla utan um það sem
í gangi var hjá þessum hópi á þess-
um árum, sem skipaður var Valgeiri
Guðjónssyni, Agli Ólafssyni, Sigurði
Bjólu og Sigrúnu „Diddú“ Hjálmtýs-
dóttur. Því að þær sex breiðskífur
sem þegar hafa verið nefndar dugðu
engan veginn, viðkomu þurfti að hafa
á plötum Stuðmanna, það þurfti að
snara út Hrekkjusvínaplötunni,
vinna eitt meistaraverk með Megasi
(Á bleikum náttkjólum) og stofna
eitt stykki hljómsveit, Hinn íslenska
þursaflokk. Og er þá ekki allt upp
talið.
Höfugt og hægstreymt
Meðlimir Spilverksins voru aðeins of
ungir til að taka þátt í Bítlabylting-
unni en voru aðeins farnir að láta að
sér kveða í sýru- og proggrokki því
sem reið röftum upp úr 1970. Stoðir
Spilverksins urðu til í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð og á sam-
nefndri plötu þess sem út kom 1975
má heyra þjóðlagatónlist; breska,
bandaríska og skandinavíska. Inni-
haldið er bæði höfugt og hæg-
streymt; lítinn sem engan áslátt er
að finna og gítarar og píanó í burð-
arrullum. Platan þótti bera með sér
mikil tíðindi á sínum tíma, umslags-
gerð þótti t.a.m. snjöll og hljómur og
hljóðfæraleikur bæði vandaður og
ríkur. Textar eru á ensku og eftir á
að hyggja er platan einum of ríg-
bundin á klafa áhrifavaldanna. Sveit-
in var klárlega í mótun, enn var verið
að leika sér með arfinn en persónu-
legur, að maður tali ekki um sér-
íslenskur hljómur var hins vegar
handan við hornið.
CD Nærlífi er nokkurs konar syst-
urplata frumburðarins, áfram er
haldið um svipaðar slóðir og efn-
islega er hún ekki svo frábrugðin
honum. Værðarlegar stemmur eru í
meirihluta, allt flutt af mikilli fag-
mennsku og list en frumleika er ekki
fyrir að fara. Ef þessar tvær plötur
væru það eina sem sveitin hefði skil-
ið eftir sig hefði hún ekki orðið miklu
meira en sæmilega stór neðanmáls-
grein í íslenskri tónlistarsögu.
Breytingar
Allt breytist þetta þó með Götuskóm
sem kom út seint sama ár (1976). Hið
góða samstarf meðlima hafði greini-
lega ýtt undir aukinn metnað, líkt og
þeir væru farnir að átta sig á þeim
kröftum sem þeir byggju yfir. Sagan
er temabundin eins og tíðkaðist
gjarnan hjá proggrokksveitum þessa
tíma og segir frá degi í lífi blaðburð-
arstráks (og er umslagið hannað út
frá því). Textar nú á íslensku og það
er magnað að heyra hvernig þeir
lyfta tónlistinni upp á annað plan.
Ekki ætla ég út í þá umræðu hér,
hvort syngja eigi á íslensku eður
ensku, en það er nokkuð sláandi að
heyra þetta þegar hlustað er á plötur
Spilverksins í einni beit.
Meðlimir reyndust líka glúrnir
textasmiðir, gátu vel raðað saman
orðum og hér fer að bera á þeirri
samfélagsrýni sem átti eftir að ein-
kenna næstu plötur á eftir.
Tónlistin er enn þjóðlagakennd en
farin að færast ögn nær hefðbundnu
poppi og rokki, meira fer t.d. fyrir
áslætti og trumbuslögum. Eitthvað
sem mætti kalla Spilverkshljóm er
þá farið að síga í gegn.
Meistaraverkið
Sturla er jafnan kölluð meistaraverk
sveitarinnar og er mér bæði ljúft og
skylt að staðfesta að svo sé. Þú þarft
að vera ansi mikið dauðyfli til að hríf-
ast ekki með í þeim ungæðislega
krafti sem hreint og beint lekur hér
af hverjum tón. Hin fölskvalausa
gleði sem fylgir því að vera í skap-
andi samstarfi með vinum sínum er
auðheyranleg, meðlimir voru þarna á
þeim aldri þegar fólk gerir sín meist-
arastykki (24, 25 ára) og tónlist,
textar og hljóðfæraleikur; allt er
þetta eins og best verður á kosið.
Þegar brestur á með „Hæ hó“
sprettur gæsahúðin fram og ekki í
síðasta skipti.
Þegar Ísland kom út árið 1978
hafði Egill Ólafsson yfirgefið sveit-
ina og stofnað Þursaflokkinn. Ísland
er þó vart síðri en Sturla, þótt hún sé
allt öðruvísi. Ungæðishátturinn er
farin að rjátla af sveitinni en hljóm-
sveitin er á þessum tíma einfaldlega
það „góð“, á það miklu flugi, að mikið
hefði þurft að ganga á til að hún hefði
gloprað andanum niður. Þó að
kvarnast hefði úr kjarnanum hafði
það ekkert að segja og lögin tíu eru
hvert öðru betra. Bráðabirgðabúgí
reyndist svo verða svanasöngur
sveitarinnar og ótrúlegt til þess að
hugsa að fyrsta platan hafi komið út
aðeins fjórum árum fyrr. Líkt og CD
Nærlífi hafði verið framhald af
fyrstu plötunni ber Búgíið með sér
svipaðan hljóðheim og er að finna á
Íslandi. En ólíkt Íslandi vantar
nokkuð upp á kraftinn og bensínið
klárast að mestu leyti þegar hún er
u.þ.b. hálfnuð. Í fyrsta skipti í sögu
sveitarinnar er þreytumerkja farið
að gæta.
Samanbundið
Í kassanum er auk þess að finna
plötuna Pobeda þar sem er að finna
átján sjaldheyrð og áður ófáanleg
lög. Hvalreki fyrir aðdáendur og
gaman að heyra Spilverkið renna sér
í gegnum Stuðmannalög eins og „Tí-
volí“ sem sýnir hversu samanbundið
þetta allt saman var á sínum tíma.
Kassinn sjálfur er glæsilegur, með
hnausþykkum bæklingi og Götuskór
eru meira að segja í tvöföldu albúmi
eins og upphaflega. Stórglæsileg út-
gáfa og vel hæfandi fyrir eina allra
merkustu hljómsveit Íslandssög-
unnar.
Kíkt á leiki mannanna
Geisladiskar
Spilverk þjóðanna – Allt safnið
Spilverk þjóðanna (1975)
bbbnn
CD Nærlífi (1976)
bbbnn
Götuskór (1976)
bbbbn
Sturla (1977)
bbbbb
Ísland (1978)
bbbbb
Bráðabirgðabúgí (1979)
bbbnn
Pobeda (2010)
bbbbn
ARNAR EGGERT
THORODDSEN
TÓNLIST
Spilverk þjóðanna „Þú þarft að vera ansi mikið dauðyfli til að hrífast ekki með í þeim ungæðislega krafti sem
hreint og beint lekur hér af hverjum tón,“ segir um plötuna Sturlu, sem er jafnan talið meistaraverk sveitarinnar.