Saga - 2004, Blaðsíða 179

stjórnast af því hvað höfundar telja mikilvægt fyrir viðfangsefni
sitt. Ef lifandi myndir vantar um frásagnarverða hluti er hægt að
bæta úr því með ljósmyndum og það er t.d. fagmannlega gert í Brot-
um úr sögu þjóðar þar sem fjallað er um fyrstu áratugi aldarinnar. Í
fyrsta þætti Sögu 20. aldarinnar, sem nær frá 1901 til 1927, er þess
ekki gætt eins vel að myndefni sé sem næst þeim tíma sem sagt er
frá. Viðtöl við núlifandi menn geta bætt úr skorti á myndefni, en
þau eru auk þess mikilvægar heimildir í sjálfu sér og lífga upp á
frásögnina með því að færa áhorfandann nær atburðum. Lofsvert
er að í báðum þáttaröðunum eru viðtöl allnokkuð notuð og hefði
mátt gera enn meira af því. Í Sögu 20. aldarinnar eru nýtt fjölmörg
viðtöl úr þáttunum Maður er nefndur, bæði þeirri syrpu sem Sjón-
varpið lét gera um langt árabil og nýrri syrpu sem Hannes H. Giss-
urarson stóð að í samvinnu við Ríkissjónvarpið. Í Brotum úr sögu
þjóðar eru einnig tekin viðtöl sérstaklega fyrir þessa þáttagerð og
hafa þau að sumu leyti á sér meiri ferskleikablæ, ekki síst vegna
þess að þar er tiltölulega óþekkt alþýðufólk áberandi. Að öðru leyti
byggjast þáttaraðirnar upp á svipuðum efniviði, þ.e. fréttamynd-
um, heimildamyndum íslenskra og erlendra kvikmyndagerðar-
manna, leiknum myndum — og sjónvarpsfréttaefni þegar nær
dregur aldarlokum. Þegar ég bar saman umfjöllun þáttanna um
þriðja áratuginn kom mér á óvart hve myndefnið var ólíkt því að ég
hafði gert ráð fyrir að myndakostur frá fyrstu áratugum aldarinnar
væri frekar rýr. Það sýnir að meira efni er til en ætla mætti og það
sem er til er hægt að nýta á ólíka vegu.
Annálsformið lífseigt
Í báðum þáttaröðunum er annálsformið ráðandi og ein af afleiðing-
unum er sú að frásögnin leitar frekar á breiddina en dýptina. Ekki
er tilraun gerð til þematískrar umfjöllunar heldur er hver þáttur
samsettur úr syrpu óskyldra atburða á afmörkuðu tímabili — ekki
ósvipað því sem gert er í fréttaannálum ársins í sjónvarpi við ára-
mót. Því er fremur lítið svigrúm til þess að skyggnast bak við at-
burði og uppákomur og setja þau í stærra samhengi. Í Brotum úr
sögu þjóðar er haldið fast í annálsformið og þykir ekkert tiltökumál
að hendast á nokkrum mínútum yfir skíðaiðkun í Hveradölum,
hreyfingu þjóðernissinna, Pourquoi pas slysið, borgarastyrjöldina á
Spáni, byggingu Háskólans og svik Láru miðils — svo að dæmi séu
tekin úr þættinum um fjórða áratuginn. Umfjöllunin verður því oft
M Y N D I N A F 20. Ö L D I N N I 179
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 179