Saga - 2004, Blaðsíða 253

Hún kemur fram með þá hugmynd að enskir sæfarendur hafi haft þá á
brott með sér á leið sinni til Nýfundnalands eða Labradors í stað þess að
landnemarnir hafi blandast inúítum, soltið til bana eða orðið fyrir árásum
utanaðkomandi aðila eins hingað til hefur verið talið. Þetta er vissulega
ögrandi og athyglisverð kenning en beinar heimildir eða fornleifar styðja
hana ekki verulega, eins og Seaver sjálf viðurkennir. Fundur nokkurra
gripa á Grænlandi sem virðast vera af enskum uppruna og viðskiptasam-
bandið á milli Englendinga sem heimsóttu Grænland og Íslendings nokk-
urs bendir til að Englendingar hafi verslað við Grænlendinga en segir okk-
ur ekkert um hlut þeirra í endalokum byggðarinnar á Grænlandi.
Peter Pope rannsakar gögn sem varpa ljósi á leiðangur Johns Cabots
1497 og ræðir rök fyrir bæði norður- og suðurleiðum hans. Hann kemst að
þeirri niðurstöðu að fleira styðji norðurleiðirnar en bendir þó á að þessar
leiðir, líkt og þeir staðir þar sem haldið hefur verið fram að Cabot hafi tek-
ið land, á Nýfundnalandi, sýni á hversu ólíkan hátt þessarar ferðar er
minnst. Kenningin um norðurleiðina sé afleiðing af því að fræðimenn hafi
lagt áherslu á að velgjörðamenn Cabots hafi verið enskir fremur en að hann
sjálfur væri frá Feneyjum. Robert Baldwin fjallar í hinni löngu grein sinni
um mismunandi frásagnir Englendinga og inúíta af sjóferðum Frobishers
og hvern hlut kort og hnattlíkön léku þegar Englendingar voru að slá eign
sinni á ýmis svæði. Í styttri grein Louis Sickings eru rannsakaðar tvær sam-
tímafrásagnir af Hollendingum sem könnuðu norðausturleiðina en í grein-
inni eru einnig kynntar niðurstöður nýlegra fornleifarannsókna á Novayja
Zemlya.
Líkt og Baldwin fjallar Thor B. Arlov um notkun korta sem valdatækja
í grein sinni um fund Svalbarða. Hann lítur á eyjuna sem undantekningu í
sögu landkönnunar á norðurslóðum af því að fundur hennar „dróst“ þar til
á 16. öld og litið var á hana sem terra nullius. Hún var því hvorki eiginlegt
markmið sjóferða né var beinlínis stefnt að því að nýta þar auðlindir. Það
er einungis Alexandra Cook sem fjallar um landkönnun Evrópumanna sem
leit að náttúruauðlindum. Spyrja má af hverju þessi síðasta grein bókarinn-
ar — þó að hún sé vel skrifuð sem slík — hafi verið höfð með því að hún
fjallar einkum um grasasöfnun við Kyrrahaf á 18. öld. Framlag Cook, bæði
til grasafræði og fræðilegra rannsókna á Rousseau, er athyglisvert og hún
bendir á gagnrýni Rousseaus á áhuga samtíðar sinnar á því að flytja fram-
andi grös til Evrópu. Rousseau taldi að þessi flutningur leiddi til „rangra
spurninga“ sem fælust í því að grösin væru rannsökuð utan þess loftslags
sem þau voru upprunnin í.
Í bókinni tekst mæta vel að flétta saman þverfaglega umfjöllun sagn-
fræði, fornleifafræði og rannsókna á Íslendingasögum. Það er hins vegar
ekki mikill samhljómur milli greinanna hvað varðar efni og betra hefði ver-
ið að Nicholas Canny hefði tekið saman nokkra almenna þræði í eftirmála
sínum en í honum fjallar hann að mestu um hverja grein fyrir sig. Í grein-
R I T F R E G N I R 253
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 253