Morgunblaðið - 26.02.2011, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. FEBRÚAR 2011
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Notast var við rafræna talningu í
fyrsta sinn í þing- og sveitarstjórn-
arkosningum í Skotlandi árið 2007 og
var almenningi boðið að gefa kost á
sér til að hafa eftirlit með talning-
unni. Fimm sérfræðingar á sviði
tölvufræði og upplýsingatækni við
nokkra skoska háskóla rituðu sama
ár skýrslu um kosninguna og segja
að þótt kosningakerfið hafi almennt
virkað „tiltölulega vel“ þurfi að ráða
bót á vissum göllum, einkum þeim
sem stafi af mannlegum mistökum.
En bent er líka á að skilyrði um
að kjósandi mætti ekki brjóta saman
kjörseðilinn hafi brotið gegn ákvæð-
um um leynd. Vegna rafrænu taln-
ingarinnar hafi kjörseðlar auk þess
ekki mátt blandast í kassanum og
fyrirkomulagið hafi því krafist nýrr-
ar hönnunar á kjörkössum. Efnið í
þeim hafi verið lélegt, á einum kjör-
staðnum hafi maður nokkur ráðist á
kjörkassa með golfkylfu, brotið þá
upp og tætt seðlana í sundur!
„Það sem annars einkennir kjör-
kassa almennt er að þeim er ætlað að
gera afar erfitt að rekja tengsl milli
kjósanda og seðilsins,“ segir í skýrsl-
unni.
Fjallað er ítarlega um þá kröfu
að kjósandi mætti ekki brjóta seð-
ilinn saman, einnig var fólk beðið um
að renna honum í kassann með bakið
upp til að gera talninguna auðveldari;
allmargir brutu samt seðilinn saman.
„Að auki var brotið gegn reglum
um leynilega kosningu vegna þess að
starfsmenn kjörstaða gátu séð
marga af seðlum þeirra sem ekki
brutu seðilinn saman af því að þeir
mundu ekki eftir því að láta seðilinn
snúa niður þegar þeir nálguðust kjör-
kassann.“
Ekki er vitað hvort kærur bár-
ust vegna þessarar fyrstu rafrænu
talningar í Skotlandi. En bæði ofan-
greind atriði, skortur á kosninga-
leynd og lélegir kjörkassar, voru m.a.
sérstaklega tilgreind sem annmarkar
í ákvörðun Hæstaréttar Íslands sem
ógilti kosningarnar til stjórnlaga-
þings. Er þetta athyglisvert þegar
haft er í huga að á vef stjórnlaga-
þings kemur fram að „Í lögum um
stjórnlagaþing er höfð hliðsjón af
kosningakerfinu í Skotlandi.“
Skýrsluhöfundarnir, þau Rus-
sell Lock, Tim Storer, Natalie Har-
vey, Conrad Hughes og Ian Sommer-
ville, segja að í Skotlandi hafi verið
ákveðið að bjóða almenningi að hafa
eftirlit með talningunni. Ekki var
haft neitt formlegt eftirlit með taln-
ingunni hér á landi og fulltrúar fram-
bjóðenda ekki viðstaddir.
Ýtt undir eftirlit
Áður hafði verið beitt þeirri að-
ferð í Skotlandi að sá hreppti sætið
sem flest fékk atkvæðin en nú var
tekið upp kerfi stakra, framseljan-
legra atkvæða (kjósandi raðar fram-
bjóðendum með tölustöfum) með það
að markmiði að draga úr hættunni á
að atkvæði féllu dauð. Ókosturinn er
hins vegar að talning verður mun
flóknari.
„Í tengslum við undirbúning
talningarinnar buðu skoskir embætt-
ismenn oft pólitískum fulltrúum,
blaðamönnum og háskólamönnum að
fylgjast með þegar sýnt var hvernig
talningarbúnaðurinn virkaði,“ segir í
skýrslunni. „Vegna nýlegra laga-
breytinga var auk þess almenningi
leyft að láta skrá sig hjá kjörstjórn-
inni sem eftirlitsmenn. Í þessari
skýrslu er rakið hvað höfundarnir
urðu varir við í nokkrum sýni-
tilraunum með kerfið og auk þess
reynsla þeirra sem eftirlitsmenn á
kosninganótt.“
Að brjóta saman kjör-
seðil og brjóta reglur
 Skoskir fræðimenn gagnrýndu kosningar og rafræna talningu árið 2007
Rýnt Eftirlitsmenn rannsaka vafaatkvæði á skjánum í Skotlandi 2007.
Telja! Skanni í viðbragðsstöðu.
Klór Óskýrar áletranir á seðlum
sem greina þurfti í Skotlandi.
Morgunblaðið/Golli
Rafrænt Atkvæðin skönnuð í Laugardalshöll í stjórnlagaþingskosningunum sem síðar voru ógiltar.
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Deildar meiningar eru um það innan
þingflokks VG hvort skipa eigi
stjórnlagaráð eða efna til uppkosn-
ingar með sömu frambjóðendum.
Ögmundur Jónasson innanríkis-
ráðherra segir aðspurður um hug-
myndir um stjórnlagaráð að það sé
„Alþingi í sjálfsvald sett hvaða lög
það setur og hvaða fyrirkomulag það
ákveður. En þetta verður ekki gert
með mínum stuðningi eða mínu sam-
þykki, vegna þess að ég hef um þetta
meira en litlar efasemdir.“
Óheppilegt þykir að efna til kosn-
inga á sumrin og segir Ögmundur
aðspurður að ef uppkosning eigi að
fara fram þurfi það að gerast fyrir
sumarið. „Ég tel að ef komið væri
fram á haustið væri tími uppkosn-
inga liðinn. Þá værum við frekar að
tala um að kjósa á nýjan leik og opna
framboðslistana,“ segir Ögmundur
sem telur þó að hugmyndir um upp-
kosningu í maí, þ.e. nokkrum vikum
eftir atkvæðagreiðsluna um Icesave,
séu „í bili algjörlega út af borðinu“.
Sama máli gildi um hugmyndir
um að atkvæðagreiðslurnar tvær
verði haldnar sama dag, þ.e. 9. apríl.
Ekki rætt um atkvæðagreiðslu
Fram kom í máli fjögurra stjórn-
lagaþingsframbjóðenda sem rætt
var við í blaðinu í gær að þeir telji
æskilegt að þjóðin greiði atkvæði um
tillögur stjórnlagaráðs, ef af verður,
áður en þær koma til kasta Alþingis.
Atli Gíslason, þingmaður VG, seg-
ir hins vegar „aldrei hafa verið gert
ráð fyrir því“. Þá kveðst Atli, önd-
vert við Ögmund, fylgjandi því að
stjórnlagaráð taki til starfa.
„Ég skil Ögmund mætavel. Við
eðlilegar aðstæður hefði uppkosning
verið eðlilegust. Þetta gerir hins
vegar sama gagn, stjórnlagaráð og
stjórnlagaþing. Þá horfi ég í aurana.
Ég verð að segja það,“ segir Atli og
á við þann möguleika að setja hundr-
uð milljóna í nýtt stjórnlagakjör.
Atli sér jafnframt fyrir sér að
stjórnlagaráð geti nýtt húsakynni
Alþingis í sumar og þannig sparað
fé.
Steingrímur J. Sigfússon, fjár-
málaráðherra og formaður VG, telur
að „hægt sé að yfirstíga þá ann-
marka sem menn sjá á stjórnlaga-
ráðsleiðinni. Ég tel að þeir séu ekki
svo alvarlegir að það sé ekki full-
komlega fær leið.“
Ósammála
Ögmundi
um ráðið
 Steingrímur telur
annmarka á stjórn-
lagaráði óverulega
Morgunblaðið/Ómar
Í Ofanleiti Skrifstofa hópsins.
Ástráður Haraldsson, sem var formaður landskjörstjórnar þegar kosið
var til stjórnlagaþings, og Jóhann P. Malmquist, sem tók við tæknilega
ráðgjafahlutverkinu hjá landskjörstjórn af Þorkeli Helgasyni er hann fór í
framboð, telja sig ekki hafa séð umrædda skoska skýrslu.
Þorkell segist hafa haft skýrsluna undir höndum en taldi hana ekki
leiða í ljós neina mikilvæga hluti varðandi talninguna. Hann bendir einnig
á að hann hafi af eðlilegum ástæðum ekki komið að undirbúningi og
framkvæmd nema á fyrstu stigum. En óheppilegt hafi verið að ekki skuli
hafi verið ein yfirstjórn varðandi allt sem laut að kosningunum.
Skyggnir, dótturfyrirtæki Nýherja, annaðist tæknilega framkvæmd
kosninganna og var enskt fyrirtæki, DRS, undirverktaki. Þorkell og ritari
landskjörstjórnar, Þórhallur Vilhjálmsson, áttu sl. sumar klukkustundar-
fund í Englandi með fulltrúum DRS og hittu einnig að máli kjörstjórnar-
menn í Skotlandi sem komu að kosningunum 2007. Þorkell minnist þess
ekki að þeir hafi minnst á ábendingar um ágalla á kosningunum.
Segjast ekki hafa séð skýrslu
skosku sérfræðinganna
LANDSKJÖRSTJÓRN OG ÁGALLAR Á KOSNINGUNUM
Nýr opnunartími frá 1. mars
kl. 9.00-15.30
www.skra.is