Morgunblaðið - 16.09.2011, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2011
Eggert
Birta Þar sem skútan Sóla frá Reykjavík er og styttan Sólfarið þar er sól.
Þessa dagana birtast fréttir
þess efnis að ekki verði af álveri
á Bakka. Engum kemur það
lengur á óvart enda hefur það
verið öllum ljóst sem að málinu
hafa komið að samið var um það
þegar núverandi ríkisstjórn var
mynduð að ekki yrði byggt álver
á Bakka. Fyrsta vísbendingin
um þessi málalok var úrskurður
Þórunnar Sveinbjarnardóttur
um sameiginlegt mat á verkefn-
inu á Bakka. Úrskurður sem að sögn Þór-
unnar átti að tefja verkefnið um í mesta lagi
2 vikur en stöðvaði í raun allar framkvæmdir
í Þingeyjarsýslum í vel á þriðja ár. Sú stöðv-
un kostaði sveitarfélagið Norðurþing tugi
milljóna og að lokum neyddist sveitarfélagið
til að selja 90% af hluta sínum í Þeistareykj-
um ehf. þegar formlegu samstarfi við Alcoa
var slitið. Auðvitað til ríkisins sem sett hafði
á hið sameiginlega mat.
Ofan á þetta hefur svo bæst stefna rík-
isstjórnar um að friða Gjástykki sem auðvit-
að takmarkar það magn af orku sem fáanlegt
er í verkefnið. Ekki virðist lengur möguleiki
að flytja umframorku tímabundið frá Kára-
hnjúkum til koma verkefninu á Bakka af
stað, enn síður er aðgangur að umframorku í
raforkukerfinu til verkefnisins. En báðir
þessir möguleikar voru uppi á borðinu í ár-
dögum álvers á Bakka. Enda hafa núverandi
stjórnvöld engan áhuga á því að álver á
Bakka verði að veruleika. Heiðarlegast
gagnvart heimamönnum hefði verið að segja
mönnum það frekar en að ýta verkefninu til
hliðar á þennan hátt og kenna áhugaleysi Al-
coa um stöðuna. Áhugaleysi sem við heima-
menn sem unnið höfum með Alcoa könnumst
ekki við.
Heimamenn eru auðvitað ekki hrifnir af
því að álver á Bakka sé slegið af, almennt
hefur verið góður stuðningur við byggingu
þess. Byggt á því að 250 þúsund tonna álver
skapar um 700 bein og óbein störf. Einmitt
þann fjölda starfa sem svæðið hefur tapað á
síðustu 15 árum. Talið er að
íbúum í Þingeyjarsýslum
myndi fjölga um 1000 að lág-
marki við byggingu þess.
Heimamenn hafa litið á rekst-
ur álvers sem trausta kjöl-
festu á atvinnulífi svæðisins.
Þeir hafa einnig vitað að með
því myndu þau umsvif sem
skapast við hagnýtingu orku í
Þingeyjarsýslum verða í Þing-
eyjarsýslum.
Nú hefur ríkið sem verið
hefur okkar helsti samstarfs-
aðili varðandi byggingu álvers á Bakka sleg-
ið það af og ákveðið að orkan skuli fara til
minni iðnaðarkosta. Heimamenn eru auðvit-
að ekki mótfallnir minni iðnaðarkostum og
bjóða þau fyrirtæki sem vilja fjárfesta á
svæðinu velkomin. Þessi stefnubreyting þýð-
ir einfaldlega að ríkisvaldið verður að leggja
umtalsverða fjármuni í uppbyggingu innviða
svo sem vega- og hafnaframkvæmdir á
næstu árum. Ríkisvaldið þarf að standa með
okkur í því að byggja upp samsvarandi um-
svif með minni iðnaðarkostum eins og 250
þúsund tonna álver hefði skilað.
Að lokum tel ég rétt að halda því til haga
að enginn friður verður um virkjun orkunnar
í Þingeyjarsýslu nema hún nýtist til þess að
byggja upp störf og umsvif í Þingeyj-
arsýslum með þeim hætti sem stefnt hefur
verið að síðastliðinn áratug. Um það standa
Þingeyingar sameinaðir.
Eftir Jón Helga
Björnsson
Jón Helgi Björnsson
»Enginn friður verður um
virkjun orkunnar í Þing-
eyjarsýslu nema hún nýtist
til þess að byggja upp störf
og umsvif í Þingeyjar-
sýslum.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur og er odd-
viti sjálfstæðismanna og formaður bæjarráðs
Norðurþings.
Álver á Bakka slegið af
Þann 6. september sl. barst svar
við fyrirspurn minni til efnahags- og
viðskiptaráðherra um innflutning
aflandskróna. Hafði dregist í þrjá
mánuði að svara fyrirspurninni – en
hana lagði ég fyrir ráðherrann 7.
júní sl. Þessi tímalengd vekur mikla
furðu því Seðlabankinn hlýtur að
halda gott skráningakerfi um þessi
viðskipti – fyrir utan þingsköp að
fyrirspurnum skuli svarað innan 10
virkra daga eftir að hún er lögð fram
í þinginu.
Fyrirspurn mín hljóðaði svo: „Hverjir hafa
fengið að flytja inn aflandskrónur til fjárfestinga
hér á landi og um hvaða fjárhæðir er að ræða?
Svar óskast sundurliðað eftir: íslenskum og er-
lendum einstaklingum, íslenskum og erlendum
fyrirtækjum.“ Seðlabankinn bar við bankaleynd
sbr. 15. gr. laga um gjaldeyrismál, nr. 87/1992, og í
ljósi þess hafði efnahags- og viðskiptaráðuneytið
ekki tök á því að svara hverjir það væru sem hefðu
fengið heimild til að flytja inn aflandskrónur og af
hvaða tilefni. Einu upplýsingarnar sem voru í
svarinu var að heildarfjárhæð innstreymis afla-
ndskróna ársins 2010 voru tæpir 12 milljarðar.
Einkennilegt er að Seðlabankinn valdi að svara
með þessum hætti – að veita upplýsingar sem
miðast að einu ákveðnu tímabili – en veita ekki
upplýsingar um hvert innstreymið er frá upptöku
gjaldeyrishaftanna. Hef ég nú lagt fram nýja fyr-
irspurn um innstreymi aflandskróna frá upphafi
gjaldeyrishaftanna til dagsins í dag. Sú spurning
er nauðsynleg til að átta sig á upphæðunum sem
um ræðir.
Þann lagagrunn er snýr að þagnarskyldu Seðla-
bankans um hverjir það eru sem fengið hafa leyfi
til innflutnings aflandskróna byggir bankinn á 15.
gr. laga um gjaldeyrismál eins og fram hefur kom-
ið en hún hljóðar svo. „Þeir sem annast fram-
kvæmd þessara laga eru bundnir þagnarskyldu
um hagi einstakra viðskiptamanna og önnur atriði
sem þeir fá vitneskju um í starfi sínu og leynt
skulu fara samkvæmt lögum eða eðli
málsins, nema dómari úrskurði að
upplýsingar sé skylt að veita fyrir
dómi eða lögreglu eða skylda sé til
að veita upplýsingar lögum sam-
kvæmt.“
Þeir aðilar sem ekki eru í náðinni
hjá Seðlabankanum og hafa fengið
neitun um innflutning aflandskróna
verða samkvæmt þessu að höfða
dómsmál til að leita réttar síns á
grunni jafnræðisreglunnar – eða þá
hitt, að sýna fram á saknæmt athæfi
Seðlabankans vegna lögregluákvæð-
isins í lagagreininni. Rétt er að minna á að dóms-
mál dragast hér árum saman vegna þess mála-
fjölda sem bíða úrlausna hjá dómstólum landsins.
Líklega verður búið að aflétta höftunum er for-
dæmisgefandi dómur fellur – láti einhver reyna á
rétt sinn.
Á meðan hulunni er ekki svipt af gjörðum
Seðlabankans varðandi þessi viðskipti þá býður
bankinn upp á umræðu um einkavinavæðingu og
geðþóttaákvarðanir – hverjir fá að nota afla-
ndskrónur til fjárfestinga og hverjir ekki. Átti
ekki að uppræta leyndarhyggju og spilling-
arumræðu með breytingu laga um Seðlabanka Ís-
lands og skipun nýs seðlabankastjóra? Ég byði
ekki í þá þjóðfélagsumræðu sem spunameistarar
Samfylkingarinnar væru búnir að koma af stað og
viðhalda hefði fyrrverandi seðlabankastjóri hagað
sér með þessum hætti. Kæru landsmenn – nú eru
vinstri flokkarnir komnir til valda – og nú skulum
við finna til tevatnsins.
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
» Átti ekki að uppræta leynd-
arhyggju og spillingarum-
ræðu með breytingu laga um
Seðlabanka Íslands og skipun
nýs seðlabankastjóra?
Vigdís Hauksdóttir
Höfundur er lögfræðingur og þingmaður Fram-
sóknarflokksins í Reykjavík.
Seðlabankinn og
aflandskrónurnar
Nýlega kvað innan-
ríkisráðherra upp úr
með að hann hefði hug
á að tengja Barð-
strendinga við þjóð-
vegakerfið með því að
fara svokallaða D-leið
um Ódrjúgsháls og
Hjallháls með fyrir-
heiti um að göng undir
Hjallháls verði sett á
samgönguáætlun til
ársins 2022. Eins og við mátti búast
hafa íbúar lýst vonbrigðum með þessi
áform ráherra, enda treysta þeir því
ekki – frekar en brennt barn treystir
eldi – að staðið verði við fyrirheit um
jarðgöng undir Hjallháls. Vestfirð-
ingar hafa á fyrri stigum máls hafnað
D-leiðinni enda liggur hún yfir tvo
fjallvegi sem reynst hafa torfærir yfir
vetrartímann. Krafa þeirra er örugg-
ur láglendisvegur. „Við höfum ekkert
umboð íbúa til að gera málamiðlun
um láglendisleið,“ segir forseti bæj-
arstjórnar Vesturbyggðar í fjöl-
miðlum og mælir orð að sönnu.
En hvaða möguleikar eru þá í stöð-
unni?
Á teikniborði Vegagerðarinnar
liggja línur í öllum regnbogans litum,
merktar drjúgum hluta starfrófsins
frá A-G . Þær tákna mögulegar leiðir
fyrir Vestfjarðaveg 60 um Barða-
strandarsýslu og suður um. Eins og
íbúar þekkja var leið B um Teigskóg
lengi álitin ákjósanlegust, enda ódýr-
ust, hagkvæmust og öruggust að allra
mati. Þau áform mættu hinsvegar
harðri andstöðu landeigenda í
Þorskafirði sem efndu til málaferla
og fengu sitt fram í Hæstarétti. Við
getum deilt um dóminn og hversu
sanngjarnt það sé fyrir íbúa svæð-
isins að verða af góðri samgöngubót
vegna formgalla í úrskurði umhverf-
isráðherra um framkvæmdina. En
það tjáir lítið að deila við dómarann.
Hæstaréttardómurinn setti málið aft-
ur á upphafsreit.
Síðan hefur verið leit-
að eftir samstöðu Vest-
firðinga um aðra leið –
enda nóg eftir af stafróf-
inu ef út í það er farið, og
ýmsir vegir færir í stöð-
unni. Fram hefur jafnvel
komið sú hugdetta að Al-
þingi þvingi fram veg um
Teigskóg með sérstakri
löggjöf. Gallinn við þá
hugmynd er að því fylgja
pólitískir og siðferðilegir
annmarkar að setja sérlög gegn al-
mennri gildandi löggjöf til þess að
knýja fram vilja með valdi. Mér er
mjög til efs að meirihluti sé fyrir því á
Alþingi að leysa samgönguvanda
Barðstrendinga með þeim hætti auk
þess sem ég tel að sú aðferð sé taf-
samari og dýrari heldur en að fara
einfaldlega að gildandi lögum og velja
aðrar nærtækari en sambærilegar
leiðir sem uppfylla öryggiskröfur.
Forseti bæjarstjórnar Vest-
urbyggðar kallar eftir raunverulegu
samráði um lausn málsins og lýsir
vilja til þess að skoða ýmsar leiðir svo
fremi þær tryggi styttingu leiðar og
öruggan veg um láglendi. Ég tek
undir þá afstöðu. Það sem gildir núna
er að Vestfirðingar sjálfir komi sér
saman um raunhæfa leið, og standi
síðan einhuga að þeirri lausn sem
þeir finna.
Svokölluð G-leið, sem er í reynd D-
leiðin með göngum undir Hjallháls
hlýtur að koma til álita, en þá verður
að liggja fyrir formleg og tímasett
ákvörðun um jarðgöngin. Ónákvæm-
ar viljayfirlýsingar duga hér ekki,
enda hafa Vestfirðingar fyrir löngu
fengið nóg af slíku. Ég minni á að fyr-
ir a.m.k. þrennar kosningar hafa
Dýrafjarðargöng verið sögð efst á
forgangslista stjórnvalda. Síðan hafa
ýmis göng verið gerð, sem sum hver
hafa ekki verið á forgangslistum, en
ekkert bólar á Dýrafjarðargöngum.
Ef farið verður í jarðgangagerð
undir Hjallháls þarf að huga að hag-
kvæmninni. Göng undir Hjallháls
mega heldur ekki verða til þess að
Dýrafjarðargöngum verði slegið á
frest. Ég tel því farsælast ef þessi leið
verður valin, að bjóða báðar fram-
kvæmdirnar út í einu lagi og ráðast í
þær samtímis. Jarðefni sem til fellur
við gangagerðina undir Hjallháls
gæti síðan nýst við þverun Þorska-
fjarðar sem lengi hefur verið til um-
ræðu. Þessar forsendur kalla á end-
urútreikning kostnaðar, sem ég tel að
væri verðugt verkefni fyrir sam-
gönguyfirvöld að láta nú gera – standi
vilji íbúa og stjórnvalda til þess á ann-
að borð að skoða þennan möguleika
af alvöru.
Innanríkisráðherra hefur kallað
fulltrúa Vestfirðinga og nokkurra
stofnana á fundi að undanförnu til að
reyna að finna lausnir á tengingu
sunnanverðra Vestfjarða við þjóð-
vegakerfið. Ég treysti því að full heil-
indi liggi að baki samráðsferlinu, og
að raunverulegur vilji sé til þess að
finna lausn á málinu. Í ljósi þeirra við-
bragða sem hugmynd ráðherrans um
endurbætur á veginum um Hjallháls
og Ódrjúgshálsi hefur fengið virðist
ljóst að samráðinu er ekki lokið.
Aðalatriðið er nú að Vestfirðingar
standi saman um raunhæfa leið sem
unnt er að fara á næstu 3-5 árum án
frekari tafa. Byggðirnar á sunn-
anverðum Vestfjörðum – atvinnulífið,
þjónustan og mannlífið yfirleitt –
mega ekki við því að bíða lengur eftir
tengingunni við þjóðvegakerfi lands-
ins.
Hvaða leið er fær?
Eftir Ólínu
Þorvarðardóttur
» Aðalatriðið er nú að
Vestfirðingar standi
saman um raunhæfa
leið sem unnt er að fara
á næstu 3-5 árum án
frekari tafa.
Ólína Þorvarðardóttir
Höfundur er þingmaður og á sæti
í samgöngunefnd Alþingis.