Teningur - 01.01.1987, Blaðsíða 22

Heimurinn œpir á listasögu
sinni. Hvað á til dæmis að kalla lista-
mann sem vinnur að elektróník, gem-
ingum, tónlist og myndböndum, smíðar
vélmenni og málar með ljósum. Er hann
myndhöggvari eða málari? Er það
myndlist sem hann býr til? En þannig er
listin í dag. Jafnvel sú staðreynd að í
heiminum eru nú fleiri að mála myndir
en nokkurn tíma áður breytir engu. Öld-
urnar koma og fara, og til tjáningar eru
notuð öll heimsins fyrirbrigði, litir og
annað. Listaskólarnir verða að taka mið
af öllu þessu. Fagmennska er ekki leng-
ur til í listinni. Það eru ekki lengur mál-
arar og myndhöggvarar heldur bara
listamenn, án frekari skilgreiningar.
Menn ,,kunna“ ekki lengur neitt en
samtímis kunna þeir allt. Nú hefur lista-
maður varla hendur lengur. Hann er
bara haus. Hugsun og tilfinningar og
ekkert þar fyrir utan. Menn vinna varla
lengur því það er svo sem ekkert að gera.
Þetta þurfa skólarnir að skilja og taka
mið af þessum aðstæðum. Það má reikna
með að sá fjöldi ungs fólks sem í dag
lærir eingöngu að mála eigi eftir að lenda
í vandræðum síðar meir þegar þessi alda
er gengin yfir, sem hún sjálfsagt gerir.
Alda þessi er mjög kröftug og inspírer-
andi, en sjálfsagt gengur hún yfir eins og
aðrar.
Svokallaðar tilraunadeildir við lista-
skóla eru í raun alls ekkert. Þær eru til
bara vegna þess að aðrar deildir eru til.
Af því að skólamir em deildaskiptir og
gerð þeirra gamaldags. Deildaskipting
og fagmennska eru tímaskekkjur sem í
dag valda erfiðleikum skólanna. Það er
bara þjóðfélagið og skólarnir en ekki
listin sem krefjast fag- og deildaskipt-
ingar.
Á vissum tímabilum tuttugustu aldar-
innar hafa menn leitað frá hinni ,,reti-
nölu“list, list sjónhimnunnar. Á öðmm
tímabilum hafa menn hvarlað til baka.
En þegar á heildina er litið hefur listin á
síðustu áratugum orðið heimspekilegri
en nokkru sinni áður. Áherslan hefur
flust frá hinu sjónræna yfir til hins heim-
spekilega. Listin er nú í nánari tengslum
en fyrr við heimspekihræringar þjóðfé-
laganna. Um leið hefur hún losað sig frá
handverkinu. Nú er því jafnt mikilvægt
fyrir svokallaðan myndlistarmann eins
og fyrir rithöfund eða heimspeking að
þekkja hugmyndasögu listarinnar. Nú
hegðar listin sér líkt og vísindin. Því
hefur listasagan fengið margfalda þýð-
ingu í listaskólunum og þjóðfélaginu
öllu. Ef listaskólarnir vanrækja þá
skyldu sína að halda uppi fræðslu og
rannsóknum, sérstaklega í sögu sam-
tímalistar, munu þjóðfélögin þurfa að
taka alvarlegum afleiðingum. Þau fá lé-
lega listamenn, lélega gagnrýnendur, lé-
leg söfn, lélega listunnendur, lélega
listaskóla og léleg listtímarit. Á öllum
Norðurlöndunum sjást hrópandi dæmi
um það stórslys sem hefur átt sér stað.
Heilu tímabilin hafa farið framhjá án
þess að tekið hefur verið eftir þeim á
Norðurlöndum. Þetta borga menn dýru
verði í dag. Nú virðist til dæmis eiga að
melta tvö tímabil í einu, konseptlistina,
öldu sem hæst stóð fyrir tíu árum, og
Nýja málverk níunda áratugarins. Það
bætir ekki úr skák að fyrir tuttugu árum
síðan fór Fluxushreyfingin hljóðlaust
framhjá Norðurlöndunum. Þó þekki ég
til einstakra listamanna sem voru al-
þjóðlega sinnaðir og tóku þátt í fram-
vindu heimslistarinnar. Viðleitni þeirra
hefur skilið eftir sín spor, en listasamfé-
lög Norðursins eru samt enn þann dag í
dag merkilega ósnortin af þessari fram-
vindu. Inteligensían hefur enn ekki gert
sér grein fyrir stöðunni. Ennþá drottnar
einangrunarhyggjan og nesjamennskan.
Það má velta fyrir sér orsökum þessa
sorglega ástands. Kannski hafa Norður-
löndin kosið einangrunina. Þegar lokað
er fyrir upplýsingar einangrast listin og
listamennirnir. Listaskólamir á Norður-
löndum hafa lokað fyrir upplýsingar í tvo
áratugi. Ýmsir vilja kannski halda því
fram að sá tími sé nú loks liðinn. En er
hann liðinn? Af þessu leiðir að við upp-
götvum stefnurnar löngu eftir að þær eru
um garð gengnar. Það leiðir aftur af sér
tímaskekkjulist sem alltaf er slöpp og
óspennandi. Spennandi Iist er vanalega
sköpuð þegar liststefna geysar um sem
stormur. Þá nær listin þeim ákafa,
fanatík og beinskeytni sem gæðir lista-
verk lífi og merkingu. Norskur listfræð-
ingur sagði nýlega: „Heimurinn æpir á
listsögu“. í fyrstu fannst mér þetta bros-
legt og sýndist að heimurinn ætti frekar
að æpa á list. En nú held ég að hann hafi
haft rétt fyrir sér. Listin er orðin svo
auðug og fjölbreytt og flókin. Milljónir
listamanna út um allan heim vinna með
alls konar listform og enginn getur leng-
ur fylgst með öllum þeim stefnum og
hræringum sem samtímis eru í gangi. Þar
þyrftu tölvur að koma til. Einmitt þessi
fjölbreytni heimtar af listfræðingum og
listamönnum að þeir séu vel á verði og
reyni að átta sig á ringulreiðinni. Lista-
menn finna þörf fyrir einhvers konar fót-
20