Teningur - 01.01.1987, Blaðsíða 47

þau báru enga virðingu fyrir.
í þessum nýju hverfum þurftu allir
þessir krakkar að finna útúr því að vera
saman. En allt sem þau gerðu til að láta
vel hvert að öðru var tekið sem dóna-
skapur, einsog til dæmis vangadansinn.
Afstaða yfirvalda mótaðist af ótta. Það
var páver í vangadansinum þegar liann
þýddi að skólastjórinn kom hlaupandi
og tók græjurnar úr sambandi og kveikti
Ijósin.
Eg reyni að finna nýtt sjónarhorn á
þennan tíma og auðvitað voru allir þessir
dapurlegu hlutir sem módernistar sáu
þarna um leið. Þeir upplifðu aðskilnað
menningarinnar og „fólksins". En ég er
á öðru sviði, þetta á ekki að vera þjóð-
lífslýsing um það „hvernig var að lifa á
tímum viðreisnarstjórnar".
Vœngjaslátturinn ?
Fyrsta bókin er meira ein sér, en
Vængjaslátturinn og Eftirmálinn eru
skyldari. Það má skilja Eftirmálann sem
síðasta katlann í Vængjaslættinum, þar
sé komin refsingin fyrir að... nei nú segi
ég ekki meir, því öll svona túlkunaratriði
læt ég liggja í undirvitund texans.
Bókin hnitast kringum eitt tákn, luín
þrengist...
Já, stærri veröld rúmast inní þeirri
minni. Dúfurnar eru auðvitað tákn frels-
is og fantasíu, en þær eru um leið bara
dúfur. Frásögnin verðureinhvernveginn
róttækari. í Riddurunum er veruleikinn
undarlegur en í Vængjaslættinum er hið
undarlega verulegt. Kaflarnir verða
meira fabúlerandi, og dvalið meira við
söguleg inóment í stað þess að reka sög-
una áfram. í fyrri sögunni var það ein
sál, sekt hennar og sakleysi, en hér er
frekar fjallað um frelsið andspænis vald-
inu. Tematiseringin er skýrari. Það er
meira lagt uppúr hugtökum einsog ein-
manaleikanum, lífsgleðinni og dapur-
leikanum. Það eru stemmningar sem
ráða ferðinni, andrúmsloft með vængja-
þyt. Oft miða mennirnir göfug markmið
sín við fugla, þá langar til að fljúga. Samt
er það aðeins í andanum og menning-
unni sem þeir geta flogið. Af því að
þjóðfélögin skortir anda og menningu,
þá þurfa þau að takast á við vanda einsog
eiturlyfin.
Bítlarnir einsog Hómer
Þarna ganga aftur vissar hugleiðingar
um einsemdina alvegfrá Ijóðunum.
Já, en menn eru að bregðast við
henni. Þarna er Anton rakari sem nýtur
sín í sköpuninni eða Jón uppá ljósa-
staurnum. Jóhann sögumaður treður sér
þarna inn og að síðustu er honum hent út
og kannski gerir hann einhverjar at-
hugasemdir við það síðar. En fremst í
sögunni, þegar sagt er frá segulbandinu,
þá segir hann söguna. Að öðru leyti
flæðir hún í gegnum hann. Enda segist
hann líka skrá hana niður í rúðustrikaða
reikningsbók.
Er Itann boðflenna í sögunni?
Já, greyið.
Af hverju er honum lient útúr nýju
sögunni?
Af því að þetta er ekki hans saga. En
hann telur sig sjálfur eiga margt ósagt og
það kann að koma framhald af Riddur-
unum um það hvernig þessir drengir
breytast í ýmiskonar fyrirbæri. En ef við
höldum okkur við fyrri bækurnar tvær
þá voru strákarnir gróteskari í Riddur-
unum. Það er hinsvegar fegurð og lýrik í
því þegar þeir eru að komast útfyrir
ákveöin mörk í Vængjaslættinum, þegar
Jón stelur er það list. Ekki einsog hnupl-
ið í Riddurunum þarsem boginn er allur
spenntur með aðstoð óttans.
Þetta verður skáldlegra?
Staðurinn er meira að fá sinn karakter
og sína sál, er það ekki? En við höfum
annarsvegar þessa einangruðu veröld
sem virðist vera einhver lítill staður í
alheiminum og hinsvegar þessa nýju ver-
öld, þegar alþjóðlega menningin kemur
til þeirra: segulbandið og bítlarnir. Þetta
er ekki ,,Þegar ég var bítli" saga einsog
svo margar. Ævintýrið um Bítlana í
þessu er notað til þess að sýna hafið og
sjómennina sem áhrifavalda í menning-
arlífinu. Ég hafna því að þetta hafi allt
komið frá kanaútvarpinu. Ég nota mér
goðsögnina um hafnarborgina, hvemig
bítlamúsíkin kom til Liverpool með sjó-
mönnunum. Bítlarnir voru goðsögnin
um kolbítinn, þeir gáfu strákunum í
blokkunum trú á sjálfa sig.
Innrás bítlanna, var hún hœttuleg
þessari litlu veröld?
Þetta er ekki innrás heldur eru bítl-
arnir eitthvað svipað og dúfurnar og það
skiptir ekki máli hvaða lög voru sungin
heldur andinn. Andi hafnarborgarinn-
ar. Þetta varðar frekar kúltúr almennt,
býr í haginn fyrir vissan friðarboðskap,
karlmenn verða mýkri og fordómar
minnka gagnvart sumum minnihluta-
hópum. Auk þess var þetta uppreisn
gegn stöðnuðum gildum sem ræðupúlta-
mórallinn stendur fyrir. Það er eitt lykil-
orð sem gengur gegnum allt sem er ást.
Þetta tengir líka litla heima saman og
menn fara að skynja sig í nánara sam-
bandi við hnöttinn. Bítlarnir eru einsog
Flómer, hljómkviða borgarveggjanna
sem fór um allan heiminn einsog menn
héldu að vofa kommúnismans myndi
gera. I want to hold your hand: það lá
miklu meira í þessari setningu en liggur í
augum upp. Þetta er spuming um sam-
band. Bítlamenningin útskýrir lífið fyrir
unglingunum, einsog sagan hafði gert,
epík Hómers svarar til ákveðins menn-
ingarstigs en á svipaðan hátt fær þessi
bítlamúsík svipað hlutverk í tæknivædd-
um nútíma, og hún fær h'ka ævintýra-
legar víddir gegnum Karlsson að sigra
heiminn.
En það eru líka félagslegir þættir í
Vængjaslættinum. Þegar menn aðskilja
siðfræðina og fagurfræðina, raunsæið og
hugarflugið, skilja þeir ekki að skáld-
skapurinn rúmar hvorttveggja. Vængja-
slátturinn er ef til vill félagslegust af
þessurn bókum. Þetta er einskonar
45