Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Qupperneq 59

57
Rýnt í sögu fornafnsins hvorgi, hvorugur
(6)a. Með hvaða hætti skiptu GI og beygingarendingar um sæti?
b. Af hverju skiptu GI og beygingarendingar um sæti?
c. Hvert var og er hlutverk GI?
d. Af hverju urðu sætaskiptin að því er virðist fyrr í fleirtölu en eintölu?
e. Af hverju fékk GI yfirleitt myndina -ig- við sætaskiptin?
f. Af hverju fékk Gl myndina -g- en ekki -ig- í þf.kk.et. við sætaskiptin?
g. Af hverju breiddist -ig- út en ekki -g- og -ki-Í
h. Hvernig var áhrifum -/§■-/-Mg-lýsingarorða á beygingu fornafnsins
hvorgi, hvorugur háttað?
i. Af hverju kom myndin hvorkirt/hvorkert upp og af hverju hvarf hún
aftur?
Spurningunum í (6) verður reynt að svara í 4.2-4.10. Heimildir um for-
nafnið hvorgi, hvorugur eru svo rýrar að stundum er varla um eiginleg svör
að ræða heldur getgátur og hugleiðingar. I 4.11 eru helstu atriði dregin
saman.
Um ýmislegt sem rakið var í 3. kafla verður ekki fjallað hér, s.s. ástæð-
ur þess að -ug- tók við af viðskeytinu -ig- og ástæður þess að samandregn-
ar myndir hurfu úr beygingu -ig-/-ug-lýsingarorða. Hvort tveggja snýr
fyrst og fremst að breytingum á lýsingarorðunum og er því að mestu utan
efnis þessarar greinar.104
4.2 Með hvaða h&ttiskiptu GI og beygingarendingar um sœti?
Hér að framan hefur margsinnis verið rætt um svokölluð sætaskipti GI og
beygingarendingar en minna hefur verið talað um hvernig þetta atvikað-
ist. Á það hefur þó verið minnst að líklega hafi nýrri beygingarendingu
104 Rétt er að taka fram að um -ig- og -ug- í beygingu hvorgi hefur örlítið verið fjallað.
Guðrún Kvaran (2005:414) nefnir að þágufallsmyndin hvorigum hafi orðið hvorugum og af
henni hafi líklegast orðið til nefnifallsmyndin hvorugurvið áhrifsbreytingu. Hér er væntan-
lega gert ráð fyrir að sérhljóðið í endingu þágufallsmyndarinnar (-um) hafi haft áhrif á sér-
hljóð viðskeytisins og það fengið myndina -ug-. Siðan hafi þetta -ug- borist í nefnifallið.
Um sennileika þessa verður ekkert ráðið af þeim gögnum sem liggja þessari grein til grund-
vallar. Eina síðari alda ritið sem hefur bæði -ig- og -ug- er Vídalínspostilla (sbr. töflu 11). I
dæmunum þar sést engin fylgni milli sérhljóðs beygingarendingar og þess hvort -ig- eða
-ug- er i orðmyndinni. Ný nefnifallsmynd, hvorugur, þarf ekki að vera sprottin af þigu-
fallsmyndinni hvorugum, nefnifallsmyndin hvorigur var til við hlið hvorugur (þær koma t.d.
báðar fyrir í Vídalínspostillu) og myndin með -ig- kann að hafa verið komin upp á undan.
Af gögnunum hér verður þannig ekkert ráðið um tengsl -ig- og -ug- í beygingu hvorgi og
einfaldast er að gera ráð fyrir að -ug- hafi tekið við af -ig- í beygingu hvorgi samhliða breyt-
ingunni í lýsingarorðum. En sú breyting er, eins og áður sagði, ekki efni þessarar greinar.