Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Side 70

68
Katrín Axelsdóttir
þessum hætti, þá hefur viðskeytið -ig- getað komið upp í beygingu for-
nafnsins hvorgi án utanaðkomandi áhrifa. Það þarf því ekki að líta til -ig-
lýsingarorða í leit að fyrirmynd. Þetta nýja fornafnsviðskeyti hefur svo
breiðst út til annarra mynda í beygingunni með áhrifsbreytingu.
Ekki er hægt að greina neinn tímamun á breytingum innan fleirtöl-
unnar. Það eru því engar heimildir sem sýna að breytingin hafi hafist í
nf.kk.ft. og breiðst þaðan út. Vegna dæmafæðar er erfitt að segja til um
tíðni einstakra orðmynda í einstökum ritum, sérstaklega í fleirtölu þar
sem dæmi eru fá. En sé litið á öll íslensk rit sem getið er í viðauka og
fleirtöludæmin talin kemur í ljós að nf.kk. er mun algengara en annað
innan fleirtölu. Af 68 dæmum alls um fleirtölumyndir er 51 um nf.kk. Það
er hátt hlutfall og gefur sterka vísbendingu um hversu algengt nf.kk.
raunverulega var innan fleirtölunnar.
Spyrja má hvort þessi háa tíðni nf.kk.ft. í beygingu fornafnsins hvorgi
styðji þá hugmynd að breytingarnar hafi einmitt byrjað þar. Fljótt á litið
virðist það kannski ekki ýkja sennilegt. Hér að framan var talað um að
breytingar hefðu hafist í fleirtölu af því að fleirtala er svo sjaldgæf. Getur
þá verið að nf.kk. sé líklegur byrjunarreitur af því að nf.kk. er svo
algengt? Þetta hljómar a.m.k. þversagnarkennt. En hér verður að hafa eitt
í huga. Það er ekki líklegt að breyting nái að breiðast út frá beygingar-
mynd sem er mjög sjaldgæf. Til dæmis er ef.ft. varla líklegur byrjunar-
reitur. Tilvikin hafa væntanlega verið svo fátíð að breyting þar næði varla
að breiðast út til annarra falla. Nf.kk.ft. er einmitt líklegur byrjunarreit-
ur: Mynd í nf.kk.ft. er svo sjaldgæf að hún nær ekki að veita breytingum
viðnám.133 Hún er hins vegar vafalaust nógu algeng til þess að hafa áhrif
á aðrar myndir.134
133 Alþekkt er að mjög algeng orð eru ónæmari fyrir áhrifsbreytingum en önnur.
Algengasta sögn málsins, vera, hefur t.d. mjög óreglulega beygingu. Óreglan helst af því að
sögnin er svo algeng, menn heyra óreglulegu myndirnar svo oft. Um viðnám algengra orða
gagnvart áhrifsbreytingum, sjá t.d. Diessel 2007:118-119 og rit sem þar er vitnað til. Sbr.
einnig nmgr. 129 hér að framan um meira viðnám eintölumynda en mynda annarra talna
gagnvart áhrifsbreytingum. Það er væntanlega vegna þess að eintölumyndir eru yfirleitt
algengari en aðrar.
134 Stundum er það svo þegar breyting verður á beygingu að hún byrjar á þeim stað í
beygingunni sem sker sig á einhvern hátt úr í beygingarmynstrinu, „veikasti hlekkurinn"
gefur fyrst eftir. Til dæmis hefur verið giskað á að staða nf.kvk.et. í beygingu fornafnanna
ykkarr, okkarr og yð(v)arr hafi verið verri en annarra mynda beygingarinnar (Katrín
Axelsdóttir 2002:150—151). Það kann að skýra af hverju breytinga verður fyrst vart í
nf.kvk.et. I tilviki fornafnsins hvorgi verður hins vegar ekki séð að nein orðmynd hafi haft
eitthvað veikari stöðu innan beygingarinnar en önnur. Breyting hefst því ekki í nf.kk.ft. af