Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Blaðsíða 90

88
Margrét Jónsdóttir
um ræðir eru fá. Þau standa nánast alltaf hliðstætt sem einkunn, í aðeins
örfáum tilvikum eru þau eftirsett. Einnig verður að geta þess að forn mið-
stigsbeyging er varðveitt í ýmsum orðasamböndum eins og t.d. í ríkara
mœli.6 Það er líka nánast fast orðasamband að talað sé um jyrra mán-
uð/fyrra mánuði. Hér verður að bæta því við sem Eiríkur Rögnvaldsson
(1990:94) segir að miðstigið í karlkyni eintölu geti endað á -a í aukaföll-
unum rétt eins og lýsingarorð í veikri beygingu. Hann nefnir þó engin
dæmi.
Uppbygging greinarinnar verður þessi: I öðrum kafla er rætt um beyg-
ingu miðstigs að fornu og nýju og beygingarsagan rakin. M.a. verða heim-
ildir um mál biblíurita 16. aldar skoðaðar. Jafnframt verður önnur veik
lýsingarorðabeyging skoðuð og borin saman við miðstigsbeyginguna. I
þriðja kafla er rætt um beygingu miðstigs með örnefnum, eiginnöfnum,
sifjaorðum og ýmsum samnöfnum, m.a. líkamshlutaorðum. Jafnframt er
rætt um sérstöðu sérnafna, áhrifsbreytingar o.fl. I fjórða kafla verður rætt
um efni þriðja kafla í ljósi fræðikenninga, m.a. Kuryfowicz (1947) en
einkum Manczaks (1958:388—401) sem segir að sé sama orðið notað bæði
sem samnafn og örnefni varðveiti þau föll örnefnisins sem tákna dvöl á
stað eða hreyfingu frá stað fornlegri myndir en aðrar fallmyndir. Einnig
verða líkamshlutaorðin og orð yfir sifjar skoðuð í ljósi hugmynda um
órjúfanlega eign. I lokakaflanum verða niðurstöður túlkaðar og efnið
dregið saman.
2. Miðstig lýsingarorða
2.1 Beyging miðstigs
I fornu máli var beyging miðstigs lýsingarorða sú sem sýnd er í töflu 1•
I eintölu var einungis greint á milli nefnifalls og aukafalla í karlkyni;
endingarnar voru þær sömu og hjá veikum karlkynsnafnorðum. Hvorug-
kyn og kvenkyn höfðu hvort sínar endingar. Kvenkynið beygðist eins
og nafnorðið gleði og önnur slík orð en hvorugkynið eins og auga. I
fleirtölu var kyngreiningin afnumin. Þágufallið greindist frá hinum föll-
unum.7
6 Guðrún Kvaran (2005:410) nefnir þetta samband. Um hitt sambandið sem Guðrún
nefnir, med hagra fati, sjá í upphafi 3.4.
7 Þær fornmálsbeygingar sem vísað er til í þessari grein (miðstig lýsingarorða, veik
beyging lýsingarorða og lýsingarháttur nútiðar) eru teknar upp eftir Noreen 1923.