Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Side 103

ÍOI
Fom midstigsbeyging í nútímamáh
3-3 Miðstig lýsingarorða með sifjaorðum
Orð um sifjar eru merkileg fyrir margra hluta sakir. Þau vísa til lifandi
vera og eru notuð í stað nafna eða við hlið þeirra. Þetta má sjá í (14):
(H)a. Þarna sérðu eldra bróður minn/eldri bróður minn.
b. Þarna sérðu Jón, eldra bróður minn/eldri bróður minn.
Bæði Anderson (2004:442) og Plank (2007:11) ræða um tengsl sifjaorða
við eiginnöfn og segja að fyrrnefndu orðin geti hagað sér eins og eigin-
nöfnin. Hjá Plank kemur m.a. fram að í orðum yfir sifjar sé fólgin bendi-
vísun enda séu þau einhvers konar nöfn. Um það hafa fundist ýmis dæmi
br nútímamáli. Orðin, sem eru af Netinu, eru í (15). Þess skal getið að
dæmið í (i5e) er um orðið maður og telst því ekki til sifjaorða.
(u)a. Ég, yngri bróðirinn fékk nafn ... eldra bróður afa... (malefnin.com)
b. Þegar þetta hjól var orðið of lítið fékk ég aðgang að hjóli eldra
bróður míns ... (hugi.is)
c. Sex ára gamall bjó ég í hálft ár ásamt yngra bróður mínum og for-
eldrum á Ármótum ... (hugdettan.blog.is)
d. Eldra syni okkar þykir gaman að ræða málin (ma.is)
e. Ég benti eldra manni... á það í hvers kyns verkum flokkurinn væri
(malefnin.com)28
bað er vel þekkt í fjölmörgum tungumálum eins og fram kemur t.d. hjá
Croft (2003:205) að orð um órjúfanlega eign (e. inalienable possession)
bafi ákveðna málfræðilega sérstöðu. Slíkt kemur í sjálfu sér ekki á óvart.
Urn er að ræða það sem Croft (2003:2.05) kallar varanlegt samband
(e- permanent relationship), þ.e. samband á milli heildarinnar og hluta
hennar; þetta samband er jafnframt órjúfanlegt og því nánara en það sem
ekki er varanlegt og það sem hægt er að rjúfa. Meðal þess sem Croft telur
að falli undir órjúfanlega eign eru orð um sifjar sbr. dæmin í (15), en líka
0rð um líkamann. Orð þessarar merkingar eru „merkingarlega bundin í
beirn skilningi að þau standa aldrei ein heldur eru þau alltaf föst, bindast
abtaf „eiganda“ sínum með öðru orði eða undanfara í setningu. Með slík-
Um orðum getur miðstig lýsingarorða beygst á fornan hátt. Um líkams-
blutaorðin og ýmis önnur samnöfn verður rætt hér á eftir í 3.4.
28 Þegar talað er um eldri/eldra mann merkir eldri ‘roskinn’ og miðstigsmerkingin því
°rfin. Nafnorðið er ávallt greinislaust.