Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Side 110

108 Margrét Jónsdóttir
í íslensku getur þágufall táknað bæði dvöl og hreyfingu, eins og sýnt
er í (18).
(i8)a. X er á Minna/Minni-Núpi/Borgarfirði eystra/eystri.
b. X fer frá Minna/Minni-Núpi/Borgarfirði eystra/eystri.
Orðið eystra í nefnifallinu Borgarfjörður eystra gæti verið atviksorð. Fræði-
lega er líka hægt að gera ráð fyrir því að eystra sé miðstig lýsingarorðs
orðið til við áhrifsbreytingu frá þágufalli eintölu þar sem u-endingin sýndi
forna beygingu, sbr. Margréti Jónsdóttur 2009:152—153. Hvort það er
líklegt er svo annað mál. En eystra í nefnifallinu Borgarfjörður eystra væri
sambærilegt við nöfn eins og t.d. Breiðafjörður og Utanverðunes þar sem
aukafallsmynd hefur orðið ofan á í hvoru nafni fýrir sig. Svo að dæmi sé
tekið af Breiðafirði þá hefur það gerst að í nefnifallinu Breiðafjörður hafa
lýsingarorðið í aukafalli og nafnorðið raungerst (lexíkalíserast) sem ein
órjúfandi heild. Það breytir því hins vegar ekki að í máli fjölmargra heit-
ir fjörðurinn BreiðifjörðurðC)
Nú er eðlilegt að spurt sé hvort í staðinn fyrir Minni-Núpur sé nefni-
fallsmyndin *Minna-Núpur ekki eðlileg og rökrétt framhald af því sem
fram hefur komið. Engin dæmi hafa fundist. Fræðilega mælir ekkert gegn
því í sjálfu sér. En enda þótt greinarhöfundi finnist dæmið útilokað skort-
ir sannfærandi rök. Því má þó ekki gleyma að staða miðstigsins hér er ólík
því sem er í Borgarfjörður eystra-, í fyrra tilvikinu kemur það á undan nafn-
orðinu, í hinu á eftir. Hins vegar er staða miðstigsins sú hin sama og
Breiða- í Breiðafjörður.
4.2 Sérstaða líkamshlutaorða
í lok kafla 3.4 var vísað til orða Campbells (1999:240) um að líkamshluta-
orð væru jafnframt notuð sem örnefni/staðaryrðingar. I kaflanum voru
sýnd dæmi þess að miðstig lýsingarorða gat beygst á fornan hátt með lík-
amshlutaorðum rétt eins og örnefnum, eiginnöfnum og orðunum yfir sifjar.
Fram kom í inngangi að þriðja kafla að van Langendonck (2007:202)
telur örnefni annan mikilvægasta flokk sérnafna enda gangi þau næst eig'
39 Nöfnin Langidalurog Hastiréttur er hliðstætt nefnifallinu Breidifjördur. Á hinn bóg-
inn ganga Langadalur og Hxstaréttur miklu miklu síðar enda þótt dæmi séu þar um. I bæja-
tali á vef Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum (www.arnastofnun.is) eru
hins vegar dæmi um nöfnin RauðaUkur og Rauðihskur. Þegar lýsingarorðið missir sitt
sjálfstæða hlutverk og það verður eitt með nafnorðinu fellur það undir það sem kallast
beygingarhvarf (e. demorphologicalization), sbr. Brinton og Traugott (2005:52).