Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Blaðsíða 156

154
Guðrún Kvaran
heimildum (Guðrún Kvaran 2003). Fyrst verður litið á orðasafn Einars
Bjarnasonar (í 2. kafla) og síðan á orðasafn Rasks (í 3. kafla) með það fyrir
augum að meta gagnsemi orðalista sem þessara fyrir rannsóknir á íslensk-
um orðaforða. I lokakafla verða niðurstöður dregnar saman.
2. Orðasafn Einars Bjarnasonar ffá 1705
2.1 Inngangur
Jón Helgason (1960:271-272) lýsir orðalista Einars þannig að um sé að
ræða eitt hefti með fjórum blöðum í áðurnefndu handriti. Ekkert er skrif'
að á síðustu síðuna. Höfundur hefur ekki merkt sér heftið en með hendi
Arna Magnússonar er skrifað „frá Sr Einari Biarnasyne". Jón Olafsson úr
Grunnavík, ritari Árna, bætti við „á Sijdu“. Einar þessi (um 1653—172o)
varð prófastur á Prestsbakka á Síðu 1703 en fæddist í Meðallandi (PáU
Eggert Ólason 1948:339). Hugsanlegt er að uppskriftin hafi verið gerð
vegna hvatningar Árna til presta um að safna til íslenskrar orðabókar
snemma á 18. öld (Guðrún Kvaran 2000:75).
Árni Magnússon hefur farið yfir orðasafn Einars og aukið í það og
sama gerði Jón úr Grunnavík. Hann bætti m.a. við titilinn: „Þad krossada
er rett austfirdska". Einhverjir vel kunnugir á Austfjörðum hafa því merkt
með krossi (t) þau orð á listanum sem þeir þekktu í þeim landshluta. Við'
bæturnar telur Jón Helgason að hafi verið gerðar milli 1730 og 1740.
Uppskrift er til af orðasafninu í British Museum (Add. 11.207, blöð
32r-33v). Samkvæmt Jóni Helgasyni er hún með rithönd Skúla
Thorlacius, rektors í Skálholti (1741—1815), og eru í henni allnokkrar vill'
ur. Jón giskar á að nafni hans úr Grunnavík hafi skrifað handrit Einars
upp og bætt í það í leiðinni. Það hafi líklega verið erfitt aflestrar eins og
ýmsar af þeim uppskriftum Jóns úr Grunnavík sem eru með mikluni
viðbótum og það sé ástæða þess að ýmislegt hafi verið mislesið í eintaki
Skúla. Tilvísun til þess handrits er hér með bókstafnum B eins og hja
Jóni. I Blöndu I (1918—1920) er uppskriftin í British Museum prentuð au
samanburðar við frumrit.
í handriti Einars er 71 orð með hans hendi, í B var sjö orðum bætt við
og Jón úr Grunnavík bætti við þremur.