Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Qupperneq 178

176
Höshúdur Þráinsson
Joan þekktumst ekkert þegar þetta var en ég gaf mig fram við hana að
erindinu loknu og kynnti mig sem altalandi á forníslensku (e. native sped'
ker). Það var auðvitað ofmælt.
I fyrirlestrinum var Joan að fjalla um setningar á borð við þessa (hér og
annars staðar í þessari grein á_að sýna eyðu fyrir tiltekinn lið, í þessu
tilviki andlag forsetningarinnar við)\
(1) Hér er sverð [er konungur mælti [að þú skyldir við___taka]]
Eyðan í tilvísunarsetningunni samsvarar orðinu sverð sem er í aðalsetning'
unni, en á milli fara tvenn setningaskil, eins og hornklofarnir eiga að sýna-
A þessum tíma voru setningafræðingar mikið að velta fyrir sér eðli setn-
ingagerðarinnar og setningafræðilegra reglna, m. a. því hvaða hömlur væru
á sambandi eyðunnar í tilvísunarsetningum við þann lið sem hún sanr
svarar. Markmiðið með fyrirlestrinum var því einkum að vekja athygh a
tilvist setninga á borð við (1), þar sem langt er á milli eyðunnar og sam'
svarandi orðs, og tengja þetta við fræðilega umræðu á þeim tíma. Það er
ástæðulaust að fara út í fræðileg smáatriði í því sambandi hér en einkenni
greinarinnar og gildi má draga saman líkt og gert er í (2):
(2) a. Greinin var að hluta til brautryðjendastarf frá íslensku sjónarmið>
því að lítið hafði verið fjallað um forníslenska setningagerð í lj°sl
nýrra fræðikenninga í setningafræði á þessum tíma.
b. Greinin var ekki tilraun til að fylgja vinsælustu tískunni í fræðunum
og fól í raun í sér andóf gegn tilteknum hugmyndum frá Chomsky
á þessum tíma.
c. í greininni var nokkurt norrænt samanburðarefni (hliðstæð dæmi ut
norsku).
Segja má að þessi atriði einkenni mikið af því sem Joan hefur fengist við
síðan á sviði íslenskra málvísinda eða setningafræði. Þannig hefur hun
býsna oft orðið fyrst til að benda á áhugaverða hluti í íslenskri setning3
gerð og skoða þá frá fræðilegu sjónarmiði. Annað einkenni á verkum
hennar er að hún hefur ekki lagt sig fram um að elta tískustrauma í setn
ingafræði, þótt hún hafi vissulega fylgst með þróun fræðanna. Hún hefur
m.a.s. stundum freistað þess að synda á móti straumnum en hefur annarS
ekki verið við eina fjölina felld í fræðilegum efnum og nýtt sér ýmiss konai
kenningar og kenningakerfi í rannsóknum sínum. Loks hefur hún 0
varpað ljósi á íslenskt efni með því að bera það saman við hliðstætt efniul
öðrum málum, bæði náskyldum, fjarskyldum og jafnvel óskyldum- v
eigum eftir að sjá dæmi um þetta í eftirfarandi köflum.