Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Qupperneq 185

Joan Maling og íslensk málvísindi 183
hvað hún getur sagt okkur um eðli frumlags. Hún hefur skrifað allmarg-
ar greinar um þetta, flestar í samvinnu við Annie Zaenen en líka með
Höskuldi Þráinssyni (sjá t.d. 19830,19843,19853,19850). í þessum grein-
um er m.a. fjallað um það af hverju sagnir sem taka með sér þolfallsandlag
í germynd fá nefnifallsfrumlag í þolmynd (sbr. (i7a)) en sagnir sem taka
þágufallsandlag í germynd fá þágufallsfrumlag í þolmynd, þ.e. þágufallið
varðveitist, ef svo má segja (sbr. (íyb)):
(r7) a. Einhver skammaði hana(þf.) -> Hún(nf.) var skömmuð.
b. Einhver hjálpaði henni(þgf.) -> Henni(þgf-) var hjálpað.
I fljótu bragði virðist þetta vera eins í þýsku til dæmis:
(x8) a. Jemand hat ihn(þf.) geschimpft -> Er(nf.) wurde geschimpft.
b. Jemand hat ihm(þgf.) geholfen -> Ihm(þgf.) wurde geholfen.
Ein spurningin er þó hvort þýska hefur þágufallsfrumlög í sama skilningi
°g íslenska. Önnur spurning er svo hvers vegna hægt er að gera andlag
Sumra forsetninga í enskum germyndarsetningum að frumlagi samsvar-
andi þolmyndarsetninga en það gengur alls ekki í íslensku:
(x9) a. Somebody shot at her(þf.) -> She(þf.) was shot at.
b. Einhver skaut á hana(þf.) -> *Hún(nf.) var skotin á.
^essi tegund af þolmynd í ensku er stundum kölluð gerviþolmynd (e.
Pseudo-passive), en hún er sem sé ótæk í íslensku og reyndar eru margvís-
^egar hömlur á henni í ensku líka.
Annar flokkur greina eftir Joan um þolmynd, eða a.m.k. þolmyndar-
Hgar setningar, varðar þá setningagerð sem oftast er kölluð nýja þol-
ruyndin á íslensku. Þar er átt við dæmi eins og þau sem merkt eru með 2
1 eftirfarandi setningum:
(2o)a. Einhver hrinti mér(þgf.) -> 1. Mér(þgf.) var hrint.
2. Það var hrint mér(þgf.).
b. Einhver barði hana(þf.) -> 1. Hún(nf.) var barin.
2. Það var barið hana(þf-).
Hæmið Mer varhrint má kalla hefðbundna þolmynd og þar er þágufallið
varðveitt, rétt eins og í (íyb) hér á undan. Þeir sem hafa íslensku að móður-
máli eru sammála um að þetta sé eðlileg setning. Hins vegar samþykkja
^ara sumir dæmi eins og Það varhrintme'r. Þar er þágufallið varðveitt eins
°g í venjulegri þolmynd en liðurinn mér virðist vera í andlagssæti fremur