Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Qupperneq 186

184
Höskuldur Þráinsson
en frumlagssæti setningarinnar. Dæmið Það var barið hana er svo líka frá-
brugðið venjulegri þolmynd að því leyti að þar hefur þolfallið varðveist
(sbr. germyndina Einhver barði hana) en í þolmynd samsvarar nefnifall á
frumlagi þolfalli á andlagi (sbr. hefðbundnu þolmyndina Hún var barin)-
Joan gerði ítarlega athugun á nýju þolmyndinni svokölluðu í samvinnu við
Sigríði Sigurjónsdóttur (sjá t.d. 200IC, 2002b) og þær komust m.a. að því
að fullorðnir málnotendur höfnuðu henni nánast undantekningarlaust en
margir unglingar samþykktu hana. I fræðilegri greiningu sinni á fyrirbær-
inu, sem m.a. fól í sér samanburð við úkraínsku og pólsku, héldu þær stöll-
ur því síðan fram að nýja þolmyndin væri í raun ný ópersónuleg germynd
og sú greining átti mikinn þátt í því að hleypa fjöri í málfræðilega umræðu
um efnið.
Almennt má segja að greinar Joan um þolmynd og skyld fyrirbæri í
íslensku hafi haft mikil áhrif á almenna fræðilega umræðu meðal setn-
ingafræðinga, nánar tiltekið um eftirtalin atriði:
(21) a. Hvert er eðli fyrirbærisins mynd (e. voice, lat. genus verbi) í tungu-
málum? Hvaða eðlismunur er t.d. á germynd og þolmynd og
hvernig á að gera grein fyrir honum á fræðilegan hátt?
b. Hver eru tengsl fallmörkunar (nefnifall, þolfall, þágufall) og setn-
ingahlutverks (frumlag, andlag), bæði í íslensku og almennt?
c. Hvað getur áðurnefnd nýjung í íslenskri setningagerð (nýja þol-
myndin eða nýja ópersónulega germyndin) sagt okkur um eðli
málbreytinga, þ.e. getur hún svarað spurningum um það hvernig
nýjungar í máli koma upp og hvernig þær breiðast út?
Þessar rannsóknir Joan hafa líka haft mikil áhrif á setningafræðilega
umræðu og rannsóknir á Islandi. Svipaðar spurningar hafa orðið liður 1
ýmsum rannsóknaverkefnum á Islandi (og í framhaldi af því í Færeyjum)-
Á málþinginu sem hér hefur verið nefnt voru a.m.k. tveir íyrirlestrar
tengdir þessum spurningum.
3.5 Fallið fyrir falli
Þeim málfræðingum sem ekki hafa alist upp við jafn ríkulega fallmörkun
og finna má í íslensku finnst oft mikið til um íslenska fallakerfið og Joan
er þar engin undantekning. I raun má segja að hún hafi „fallið fyrir falli* •
Þetta sést vel ef ritaskrá hennar er athuguð því þar má finna um 30 grein-
ar um fall og skyld atriði. Svo er að sjá sem þágufall sé í aðalhlutverki í um
það bil þriðjungi greinanna. Þessar greinar fjalla reyndar hvergi nærri allar