Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Síða 200

198 Þórhallur Eyþórsson
dómi fremur kostur en galli; þar með er efnið skýrt afmarkað og hægt að setja
fram vel skilgreindar rannsóknarspurningar sem unnt er að staðfesta eða hrekja
eftir atvikum, alveg eins og á að vera í góðum vísindum — og það er gert i rit-
gerðinni. Eftir því sem ég best veit er Ragnar Ingi Aðalsteinsson fyrsti maðurinn
til að útskrifast frá Háskóla Islands sem doktor í bragfræði, ef allt fer að óskum 1
dag. Við Islendingar eignuðumst okkar fyrsta málfræðing á 12. öld eins og frægt
er. Ragnar Ingi gæti hlotið sæmdarheitið fyrsti bragfræðingurinn.
Doktorsritgerðin rekur sögu stuðlasetningar í íslenskum kveðskap frá elstu tíð
til okkar daga með því að skoða úrtak úr ljóðum 45 nafngreindra skálda, 1200
braglínupör frá hverri öld nema 9. öld og 21. öld þar sem færri voru skoðuð; alls
liggja 13.626 braglínupör til grundvallar rannsókninni. Þess ber að geta að 15. öld
var sleppt af ástæðum sem höfundur ræðir um en það væri þó rétt að fá nánari
útskýringu á þeirri ákvörðun. Með öðrum orðum: Af hverju stafar þessi eyða 1
heimildunum?
Val á skáldum er byggt á tvennu: í fyrsta lagi að skáldin séu þekkt og hægt að
staðsetja þau í tíma og í öðru lagi að þau séu „dæmigerð fyrir notkun hefðbundins
ljóðforms" (bls. 115). Þótt enginn vafi sé á þvi að slíkt val sé réttlætanlegt væri
nauðsynlegt að heyra höfundinn rökstyðja valið nánar og það fremur takmarkaða
úrtak úr kveðskapnum sem hann byggir greiningu sína á. Hefðu niðurstöðurnar
orðið aðrar ef val skáldanna hefði verið með öðrum hætti? í því samhengi er líka
rétt að spyrja hversu viss við getum verið um að dróttkvæðin séu rétt feðruð og
tímasett. Ragnar Ingi virðist fara þá leið að treysta ályktunum Finns Jónssonar um
aldursgreininguna — en hefði ekki verið við hæfi að hafa ítarlegri umræðu um þau
efni? Enn fremur vakna spurningar um eddukvæði, sem eru ekki með í úrtakinu
vegna þess að höfundar þeirra eru ókunnir. Hefði ekki verið rétt að taka þau með
vegna þess hve mikil áhrif edduhættir höfðu á seinni tíma kveðskap? Við þessum
spurningum væri fróðlegt að fá svör frá doktorsefninu.
3. Hvað stuðlar við hvað?
Lykilhugtak í ritgerðinni er „jafngildisflokkur", sem er skilgreint sem „sá hóput
hljóða sem getur sameinast um stuðlun“ (bls. 37). Jafngildisflokkarnir eru taldir 26
og rannsóknin hefur m.a. það markmið að skoða sögu þeirra og fjalla um þ*r
breytingar sem á þeim hafa orðið. Af sérstaklega áhugaverðum atriðum sem her
koma til álita eru svokölluð í-stuðlun (þ.e. stuðlun með s í ýmsum samböndum) °S
„gnýstuðlun" (þ.e. stuðlun sem byggist á framstöðuklösum, að hluta eða í heild)>
stuðlun með j og v, ofstuðlun og aukaljóðstafir, sem eru til hliðar við hina eigin'
legu ljóðstafi (og fylgni á milli þeirra á tilteknu tímabili). Loks má nefna greiningu
á styrkleikamun orða eftir orðflokkum sem birtist í kveðskapnum og sambandi
stuðlunar og orðflokka (sjá kafla 7). Þannig eru nafnorð bragfræðilega sterkari en
sagnir í persónuhætti sem aftur eru sterkari en forsetningar, fornöfn, hjálpaf'
sagnir o.s.frv. Þess ber að geta að í öllum þessum greinum er um að ræða samspd