Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Page 229

Ritfregnir
Virkni í setningafræði
Jóhanna Barðdal. 2008. Productivity: Evidencefrom CaseandArgumentStructure
in Icelandic. Constructional Approaches for Language 8. Ritstjórar Mirjam
Fried og Jan-Ola Östman. John Benjamins, Amsterdam. 198 bls.
Bók Jóhönnu fjallar um virkni (e. productivity) í setningafræði, en höfundur
hefur fengist við rannsóknir á setningafræðilegri virkni um nokkurra ára skeið
með hliðsjón af íslenskum gögnum og svokallaðri konstrúksjónmálfræði (e. con-
structiongrammar, sem hefur líklega ekki fengið almennt viðurkennt íslenskt heiti
enn). Bókin varpar fersku ljósi á hugmyndina um virkni, ekki síst vegna þess að
rannsóknir á virkni hafa verið mun meira áberandi innan beygingar- og orðmynd-
unarfræði en í setningafræði. Meðal þeirra sem hafa áður skrifað um viðfangsefnið
eru Bauer (2001, sjá líka ritdóm Þorsteins G. Indriðasonar 2008a), Pinker (1999)
og Yang (2005). Af skrifum um virkni í íslenskri beygingar- og orðmyndunarfræði
má nefna nýlega grein Þorsteins G. Indriðasonar (20o8b). Sum af viðfangsefnum
Jóhönnu eru rædd hjá Antoni Karli Ingasyni (2010) og meðal annars fjallað um
kosti og galla konstrúksjónmálfræðinálgunar í samanburði við hugmyndir Pinkers
og Yangs.
Jóhanna dregur ýmsan lærdóm um virknihugtakið af skrifum orðhlutafræð-
inga 0g með því að beita hugmyndum þaðan á virkni í setningafræði má segja að
mikilvæg skref séu stigin í átt að eins konar heildstæðri kenningu um virkni
þannig að málvísindamenn geti þróað alhæfingar um eðli fyrirbærisins sem eru
þannig settar fram að þær séu ekki háðar einstökum hlutum málkerfisins. Það er
fátt hægt að fullyrða um það á þessari stundu hvort unnt verður að gera slíka
heildstæða kenningu þannig úr garði að hún standist atlögur fræðimanna sem bera
að henni gögn úr hinum ólíkustu áttum. Það er þó ljóst að umfjöllun á borð við þá
sem er að finna í bók Jóhönnu er mjög til þess fallin að fleyta málvísindasam-
félaginu nær því að öðlast betri skilning á virkni og má telja næsta víst að bókin
mun vekja upp viðbrögð og umræður og beina sjónum setningafræðinga í aukn-
um mæli að þessu viðfangsefni sem til þessa hefur notið meiri athygli orðhluta-
fræðinga. Þannig reisir bókin brú milli undirsviða málvísinda og stuðlar þá von-
andi að frjósamri umferð hugmynda og skoðanaskipta.
Að loknum inngangi er fjallað um hugtakið virkni (2. kafli) og hvernig farið
hefur verið með það í skrifum ýmissa fræðimanna. Rætt er um hvernig hugtakið
Islenskt mál^2 (2010), 227—233. © 2010 íslenska málfrsiðifélagið, Reykjavík.