Vera - 01.02.1986, Blaðsíða 23

þser eru ekki komnar út í starf
fyrr en þær eru komnar á
fertugs eöa fimmtugsaldur.
Þetta geta konur yfirleitt ekki
nema aö þær njóti stuðnings
fyrirvinnu og fái uppörvun og
sfyrk sinna nánustu, svo aö
þetta eru í raun forréttindi fárra
kvenna. Þess vegna segiég —
kvöldnámið burt!
Það hefur aldrei veriö gerð
eein könnun á því, mér vitan-
'ega, hversu margar konur
hafa hætt í öldungadeildum í
miðjum klíðum eða eftir stúd-
entspróf. Þær sem hætta eftir
stúdentspróf eru litlu bættari á
vinnumarkaðinum. Það gefur
ekki meiri möguleika en barna-
Prófið í okkar ungdæmi.
Menntun er ekki einkamál
einstaklinga heldur nýtur þjóð-
félagið góðs af og þess vegna
ætti að mæta þörfum þeirra
sem ekki hefur auðnast að afla
sér starfsmenntunar á ung-
iingsárum án þess að gera
námið að einhverju hindrunar-
hlaupi eins og nú er.
Þetta er ekki bara mál hins
opinbera. Fyrirtæki ættu líka
að hafa endurmenntunarnám-
skeið á boðstólum fyrir starfs-
fólk sitt í vinnutímanum svo að
það geti bætt sig. Það myndi
óaeta hag fyrirtækjanna sem
myndu fá betra og ánægðara
starfsfólk.
.,Hver og ein ætti að vera
fullfær um að finna út
hvað hún þarf til
undirbúnings því
háskólanámi sem
hugurinn stendur til“
Þaö vefst ekkert fyrir Heröi
^ergmann, fyrrum kennara,
nárnsstjóra og námsefnis-
höfundi, hvernig halda beri á
niálum.
Viö lögðum þessa spurn-
'ngu fyrir hann:
Er nám í öldungadeild góð
'susn fyrir konur sem vilja Ijúka
starfsnámi?
..Það getur vel verið, ef
r'ae9t er að Ijúka starfsnáminu,
Sent stefnt er að i slíkri deild.
f^nnars ekki. Flestar konur fara
' öldungadeild til aö Ijúka stúd-
entsprófi. Þær beygja sig í
^uninni undir úrelt og ranglátt
^úgunarkerfi. Það er hvorki
sanngjarnt né viturlegt að
^refjast þess af fullorðnu fólki
aö það Ijúki einhverju skyldu-
námi, sem skilgreint er af
gömlum skólaspekingum, til
þess að fá réttindi til að spreyta
sig á háskólanámi. Hver full-
orðin mannsekja er fullfær um
að ákveða sjálf hvort hún vill
eyða tíma sínum í slíkt — og
hve lengi.
Ég tel að þeir, sem eru orðnir
25 ára eða svo eigi að hafa rétt
til að setjast í háskóla ef þá
langar til. Það er vita tilgangs-
laust að krefjast einhverra 135
punkta úr menntaskóla eða
fjölbrautaskóla sem inntöku-
gjalds. Því fylgir ömurleg sóun
á fé, tíma og kröftum. Hver og
ein ætti að vera f jllfær um að
finna út hvaö hún þarf til undir-
búnings því háskólanámi sem
hugurinn stendur til og getur
sótt þá þjálfun eða þekkingu til
öldungadeildar — eins og
hvert annað og byrjað svo há-
skólanámið þegar hún er
reiðubúin að eigin mati, hvað
sem öllum punktum líður.
Frjáls aðgangur að háskóla-
námi ætti að verða baráttumál
kvenna. Þær eiga ekki aö láta
sér nægja frjálsn aðgang að
niðurlægjandi punktakerfi sem
gefur þeim rétt til að byrja á
raunverulegu starfsnámi eftir
fjögurra ára strit — ef vel tekst
til.
Þessi barátta mun auðvitað
taka sinn tíma — eins og önnur
barátta gegn grónum hefðum
karlaveldisins. Þess vegna
legg ég til aö fyrst verði ráðist
gegn þeim fáránlegu kröfum
sem gerðar eru um lágmarks-
kunnáttu í stærðfræði. Það er
nefnilega hægt að Ijúka flestu
háskólanámi án þess að
kunnaflóknari reikningsaðferð
en prósentureikning. Raunar
nægir sú kunnátta til að stunda
margs konar rannsóknir.
Því aðeins sækist manni
nám sæmilega að áhugi sé á
því. Skyldunám; sem hugurinn
tengist ekki, getur brotið mann
niður.
Viö látum Sigríöi Rögn-
valdsdóttur, stúdent frá öld-
ungadeildinni í Hamrahlíð
hafa siðasta oröiö:
,,Ef til hefði verið svipuð leið
og í Svíþjóð hefði ég líklegast
valið hana, en þá hefði ég
misst af þeirri almennu mennt-
un sem ég fékk og ekki kynnst
raungreinunum sem mér þótti
svo gaman að.“
Málin eru ekki svo einföld.
Það geta verið óvænt og
spennandi vegamót á löngum
leiöum.
GÓ & SE
STYRKIR
OG
NÁMSLÁN
Peningar eru afl þeirra hluta sem gera skal og það á ekki
síður við um menntun en annað. Menntunarleysi k.'enna staf-
ar ekki hvað síst af því að með takmörkuðum tekjumöguleik-
um sínum hafa þær ekki séð sér fært að fjármagna langt nám
og fjárstuðningur fjölskyldna við nám dætra hefur ekki þótt
eins sjálfsagður og við nám sona. Þess vegna eru konur enn
háðari opinberum styrkjum og lánum en karlar.
Hér á landi er litla sem enga styrki að fá til náms undir háskóla-
stigi. Til eru styrkir sem veittir eru þeim sem stunda nám í fram-
haldsskólum, þ.e. eftir að skyldunámi sleppir ,,til jöfnunar á fjár-
hagslegum aðstöðumun nemenda í framhaldsskólum að því leyti
sem búseta veldur þeim misþungum fjárhagsbyrðum." (Lög um
ráðstafanir til jöfnunar á námskostnaði. Nr. 69/1972)
Þeir námsmenn sem stunda nám í háskólum og sérskólum
eiga hinsvegar aðgang að Lánsjóði íslenskra námsmanna (LÍN).
Allt frá stofnun Háskóla íslands 1911 hafa tíðkast opinberir
styrkir og/eða námslán í einhverri mynd til stúdenta bæði heima
og erlendis. Til gamans má geta þess að á fjárlögum 1920—1921
var í fyrsta sinn sett ákveðin almenn fjárveiting til íslenskra stúd-
enta erlendis og er þar sérstaklega tekið fram að Anna Bjarna-
dóttir Sæmundssonar skuli fá jafnan styrk sem aðrir stúdentar.
Árið 1952 voru sett lög um lánasjóð stúdenta við Háskóla íslands
og samtímis var veitt fé á fjárlögum til að lána námsmönnum
erlendis. Stóð svo til ársins 1961 þegar samþykkt voru lög um
Lánasjóð íslenskra námsmanna. Þessi lán voru á mjög góðum
kjörum en námu aðeins litlum hluta af framfærslukostnaði. Lögin
1967 voru tímamótalög vegna þess að í þeim var kveðið svo á að
stefnt skyldi að þvi að opinber aðstoð við námsmenn nægði hverj-
um námsmanni til að standa straum af árlegum námskostnaði,
þegar eðilegt tillit hefði verið tekið til aðstöðu hans til fjáröflunar.
Með þessum lögum var fleiri námsmönnum en stúdentum
veittur aðgangur að sjóðnum. Árið 1976 voru enn sett ný lög um
sjóðinn.
Með þeim urðu lánin verðtryggð og miðuð við visitölu fram-
færslukostnaðar. ílögunumsem settvoru 13. maí 1982segirsvo
í 3. grein: „Opinber aðstoð við námsmenn skv. lögum þessum
skal nægja hverjum námsmanni til að standa straum af eðlilegum
náms- og framfærslukostnaði þegar eðlilegt tillit hefur verið tekið
til fjölskyldustærðar, framfærslukostnaðar þar sem nám er stund-
að, tekna námsmanns og maka hans, lengdar árlegs námstíma
og annarra atriða er áhrif kunna að hafa á fjárhagsstöðu náms-
manns.“ —
Rétt á námslánum eiga námsmenn við skóla sem gera sam-
bærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar nemenda og gerðar
eru til háskólanáms hérlendis.
Það er reiknað með að um 90% lánanna muni skila sér í endur-
greiðslum, en vegna þess að stutt er liðið síðan lánin voru verð-
tryggð eru endurgreiðslur af þeim ekki farnar að skila sér nema
að litlu leyti og er það ein af skýringunum fyrir hinni miklu fjárþörf
sjóðsins.
Um lánasjóð sjá: Lög nr. 72/1982, Sæmundur málgagn SlNE, 1,—2. tbl. 1985 og
upplýsingabæklinga frá LÍN.
23