Vera - 01.02.1986, Blaðsíða 34

Þær
stofnuðu
kvenna-
forlag
GERÐUR
Ævisaga mynd-
höggvara
Höf.: Elín Pálmadóttir
Almenna bókafélagið
Þessi bók vekur allt í senn,
aðdáun og samúð með Gerði
Helgadóttur. Hún tekur af öll
tvímæli um hæfileika Gerðar
og frægðarorð. Bókin lýsir því
líka vel hvernig Gerður breytt-
ist eftir því sem á leið, hvernig
hún breyttist úr stórhuga
stelpu í tortryggna og bitra
konu, sem lést langt um aldur
fram úr langvarandi og erfiðum
sjúkdómi.
Það hefur verið gaman að
Gerði, hressri og bjartsýnni.
Áriö 1947 fór hún til Ítalíu eftir
að hafa lokið hér við Myndlista-
og handíðaskólann, þar sem
hún var ein tveggja nemend-
anna, sem höfðu áhuga á
Bríet heitir bókarforlag sem þær Guðrún Jónsdóttir
og Sigurbjörg Aðalsteinsdóttir stofnuðu á síðast liðnu
ári. Fyrir jólin komu út fyrstu bækurnar frá forlaginu,
viðtalsbókin REYNDU ÞAÐ BARA eftir Kristínu
Bjarnadóttur og DIDÍ OG PÚSPA eftir danska rit-
höfundinn Marie Theger.
Veru þótti við hæfi að leita frétta um þetta framtak
kvennanna og fékk þær til viðtals við sig.
— Hvað kom til að þið hætt-
uð ykkur út í frumskóg ís-
lenskrar bókaútgáfu?
Bjartsýni, hugsjóna-
menns'ka og trú á aö við ætt-
um erindi þangað. Eftir að
hafa árum saman tekið undir
þann söng að hér vantaði
kvennaforlag, fannst okkur
ekki seinna vænna að gera
eitthvað í málinu.
— Hvaða er kvennaforlag?
Forlag sem gefur út rit sem
fjalla um líf kvenna bæði
frumsamin og þýdd en þó
sérstaklega þau sem beina
sjónum að lífi, stöðu og lífs-
viðhorfum íslenskra kvenna,
hvort heldur eru fræðirit eða
skáldverk.
Guðrún Jónsdóllir. Ljósmynd G.Ó.
myndhöggvaralistinni. Á Ítalíu
gengur hún um snoðklippt og í
síðbuxum, ólík öllum öðrum
stúlkum og gerir grín að efa-
semdum karlkennara um
hæfni kvenna til átaka í listum.
Nöturlegt er að lesa lýsingarn-
ar á fjárhagserfiðleikum náms-
manna á þessum tímum, en
Gerður fór ekki varhluta af
þeim og hafði þó dygga stuðn-
ingsmenn að baki — ekki síst
pabba sinn. Ekki aðeins gekk
hann eftir því að afla Gerði fjár
heldur hafði hann skilning á
listrænum metnaði dóttur sinn-
ar og kynti dyggilega undir
honum. „Bíttu á jaxlinn og
haltu þínu striki. Settu markið
hátt. Besti myndhöggvari í
Evrópu, gerðu þig ekki
ánægða með minna. Sá sem
ekki setur markið hátt og
treystir sér til að vinna stóra
sigra meðan hann er ungur,
veröur aldrei neitt.“ (bls. 34)
— Hefur verið erfitt að koma
út slikum bókum hér á landi?
Okkur hefur sýnst það á
því sem gefið hefur verið út á
undanförnum árum. Það er
Ijóst að konur þurfa að leggja
mikið á sig til þess að verða
viðurkenndar og fá bækur
eftir sig gefnar út, eins og
kemur greinilega fram í rit-
gerð Helgu Kress í bókinni
Konur hvað nú?
— Hvernig tókst frum-
raunin?
Vel að því leyti að bækurn-
ar eru vel heppnaðar og
prentarar og aðrir fagmenn
stóðu vel við sitt og við urð-
um ekki fyrir neinum óhöpp-
um. En salan var dræmari en
við höfðum gert okkur vonir
um, svo að það er enn óljóst
hvernig afkoman verður.
Flest bendir til þess að dæm-
ið gangi kannsi ekki alveg
upp.
— Var þetta erfiðara en þið
höfðuð gert ykkur i hug-
arlund?
Það var ekki meira verk en
við höfðum reiknað með, en
Vel kann að vera erfitt að rísa
undir slíkum kröfum en á sama
tíma hljóta slíkar áminningar
að vera það sem hreystir hug-
ann þegar öfugstreymið er að
kæfa kjarkinn enda varð fráfall
Helga 1964 Gerði hræðilegt
áfall: ,,ég held að Gerður hafi
breyst við að gera sér grein fyr-
ir að upp frá því stæði hún ein.
Tilfinningalegt öryggisleysi
magnaðist, ekki síst þegar of-
aná bættist að traustið á eigin-
manninum var að fjara út.
Gerður sem framan af hafði
treyst öllum, jafnvel um of, tór
nú að verða tortryggin —
líka um of“ skrifar Elín.
Frami Gerðar á listabraut-
inni vekur aðdáun en það er
gagnvart henni sem tilfinn-
ingaveru, sem samúðin vaknar
stundum reíði líka. Smátt og
smátt er eins og hugmyndir
Gerðar um það hvernig hægt
væri að lifa lífinu jafnframt því
það tók meira á taugarnar.
Spennan og stressið var heil-
mikið við að koma bókunum
út.
— Eruð þið ekki hræddar
um að vera étnar af stóru
tígrisdýrunum í skóginum?
Nei. Samkeppnin er aö
vísu mikil og hörð og smáir
útgefendur verða að hafa sig
alla við til þess að halda sér
á floti, hvort sem þeir eru
karlar eða konur. Það tekur
tíma og þrautseigju að koma
undir sig fótunum í þessum
bransa. Þetta er ekki auð-
veldasta leiðin til þess að
finna útrás fyrir hugsjónir sín-
ar og orku, en okkur langar til
að halda áfram — getum ekki
hugsað okkur að hætta.
Vera óskar Guðrúnu og
Sigurbjörgu til hamingju meö
Bríeti. Megi hún lengi lifa og
sýna af sér þann dugnað og
þá skerpu sem einkenndi þá
ágætiskonu sem hún er
nefnd eftir.
GÓ
Sigurbjörg Aðaisteinsdóttir.
að skapa, séu rifnar upp. Eins
og aðrir, sem velja ótroðna
slóð varö hún að brjóta sér veg
svo undan blæddi — stundum
jafnvel í bókstaflegum skiln-
ingi. Elín segir frá því af miklum
og fallegum skilningi þegar
Gerður tók þá ákvörðun að
eignast ekki barn: Hún gat
ekki, ,,eins og aðrar höföu gert
horfið einfaldlega heim og
hætt við allt sitt listnám og list-
sköpun. Ekki látið lönd og leið
allan sinn metnað og vænting-
ar, sem til hennar voru gerðar“
(bls. 54) HjónabandGerðarvar
ekki lengi farsælt; hún hefur,
að því er virðist, átt við
hugmyndir bónda síns um
kvenímyndina að etja, hug-
myndir sem Gerður gat illa
sætt sig við eða farið eftir. Og
þegar mest bjátaði á, átti Gerð-
ur til að draga sig inn i skelina,
svara ekki bréfum, tala ekki við
neinn. Samt sýnist manni hún
34