Vera - 01.09.1995, Side 13

Ethel Smyth (1858-1944) var enskt tón-
skáld og rithöfundur. Eftir hana liggja sex óp-
erur, nokkur kórverk og ein messa, en tón-
verk hennar eru nokkuð þekkt. Einnig
skrifaði Ethel Smyth nokkrar áhugaverðar og
skemmtilegar sjálfsævisögulegar bækur.
Hún var dóttir bresks hershöfðingja og
stundaði nám í tónlistarakademíunni í
Leipzig. Þegar hún hvarf heim frá námi gerð-
ist hún ein af leiðtogum bresku súffragett-
anna, sem börðust fyrir kosningarétti
kvenna, og var í kjölfarið fangelsuð I tvo
mánuði árið 1911. Það virðist þversagnar-
kennt en níu árum síðar hlaut hún heiðurs-
nafnbótina „Dame of the British Empire"
sem samsvarar riddaratign. Orðabókin seg-
ir ekkjur og eiginkonur manna af lágaðli hafa
hlotið þessa nafnbót, en Ethel Smyth giftist
aldrei, enda samkynhneigö, og hlaut nafn-
bótina vegna eigin verðleika.
Tchaikovsky var samtímamaður ungfrú
Smyth og í skrifum sínum minnist hann
hennar, en þau hittust í Leipzig um jólaleyt-
ið árið 1887. „Meðan við sátum yfirteborð-
inu kom fallegur hundur af setter-kyni
labbandi inn í stofuna. „Nú er ungfrú Smyth
á ferðinni", sögðu allir t einum kór, og
skömmu síöar gekk þessi hávaxna enska
kona inn. Hún var ekki lagleg en andlit henn-
ar var greindarlegt og sviþmikið. Hún var
kynnt fyrir mér sem félagi úr sömu starf-
stétt. Ungfrú Smyth er ein fárra kvenna sem
tekin er alvarlega sem tónskáld sígildrar
tónlistar. Hún hafði komiö til Leipzig
nokkrum árum áður og hafði stundað nám í
tónfræði ogtónsmíöum af miklu kappi. Hún
hafði samið nokkur áhugaverö tónverk og
þótti efnilegt tónskáld." Og Tchaikovsky
heldur áfram: „Óhætt er að segja að engin
ensk kona sé sneydd sérvisku. Ungfrú
Smyth hafði sín séreinkenni sem voru
þessi: Fallegi hundurinn, en hann vék hvergi
frá þessari einmanalegu konu, og tilkynnti
alltaf komu hennar. Veiöar voru henni mikil
ástríða, og hvarf Ethel Smyth til Englands
reglulega til að halda á veiöar, og loks hafði
hún ótrúlega mikið dálæti á hinni torræöu
tónlist Brahms."
Áhrifa af tónverkum Tchaikovskys gætir í
tónsmíðum Smyth, en hún kynntist einnig
tónskáldunum Brahms og Grieg, þegar hún
dvaldi í Leipzig, og Ethel Smyth mun hafa
verið kunnug eiginkonu Wagners.
Óperusmíðar voru ekki dæmigerð „kven-
mannsvinna" á tímum Ethel Smyth og því
miður hefur lítil breyting orðið þar á. í sið-
asta hefti norska tímaritsins Lövetann,
(3.95), erfjallað um eina af óperum hennar,
„Strandþjófana" eða „The Wreckers". „í óp-
erunni eru fallegir lýriskir kaflar en það er
eins og hún hafi ekki þorað að tjá dramatísk-
artilfinningar af nógu miklum krafti. Var það
ef til vill af ótta við að hneyksla eða ganga
of langt sem kona?" Einnig er fjallað um
frumsýningu þessarar óperu í Leipzig. Sýn-
ingin haföi veriö stytt gegn vilja hennar.
Dramatískustu þáttunum var sleppt. Var
þetta uppfærsla á kvenlegri óperu? Þetta
fannst Ethel Smyth einum of langt gengið.
Að sýningu lokinni fór hún ofan í hljómsveit-
argryfjuna safnaði saman öllum nótum
hljóðfæraleikaranna og tók næstu lest til
Prag. Ekki urðu fleiri sýningar á verkinu í það
sinn. Tónlist hennar var kannski ekki mjög
dramatísk, en það var skaphöfn hennar hins
vegar örugglega. Ethel Smyth er ekki talin
með helstu áhrifavöldum í sögu óperunnar.
En það er mikilvægt að tónlist hennar falli
ekki í gleymsku og dá.
Vala S. Valdimarsdóttir