Vera - 01.05.1996, Blaðsíða 38

kynf rðisleg áreitni
einhver opinber stofnun hefur komið sér
upp farvegi fyrir mál sem snerta kynferðis-
lega áreitni?
2) Hyggst forsætisráðherra beita sér fyrir því
að starfsmenn og trúnaðarmenn opinberra
stofnana eigi kost á fræðslu á þessu sviði?
3) Hyggst forsætisráðherra sem yfirmaður
framkvæmdavaldsins í landinu beita sérfyr-
ir því að í sérhverri opinberri stofnun, m.a. í
stjórnarráðinu, kirkjunni og í fræðslukerfinu
verði komið á fót trúnaöarnefndum eða ein-
hvers konar farvegi sem þeir er verða varir
við kynferðislega áreitni geta snúið sér til í
þeim tilgangi að stöðva fyrirbærið án þess
að fara f dómsmál?
4) Telurforsætisráðherra að með ákvæðinu
í 198. grein hegningarlaganna sé lagalegri
hlið þessara mála nægilega sinnt eða er
hann sammála okkur kvennalistakonum um
það að æskilegt væri að fá skýr ákvæði um
þessi mál inn í fræðslulöggjöfina fyrir öll
skólastig, inn í jafnréttislögin og vinnulög-
gjöfina? Ef svo er hyggst ríkisstjórnin beita
sér fyrir slíkum lagabreytingum?
í svari forsætisráðherra kom satt best að
segja lítiö bitastættfram. Hann sagði frá að-
draganda þess að kynferðisleg áreitni var
gerð refsiverð samkvæmt hegningarlögun-
um. Þá upplýsti hann að hann hafi beðið
ráðuneytisstjóra að upplýsa hvort mál af
þessu tagi hefðu komið fram innan ráðu-
neytanna. Enginn ráöuneytisstjóri kannaðist
við að slík mál hefðu komið upp eða væru til
meðferðar I ráðuneytinu. Ráðuneytin hafa
þó fengið fregnir af því að mál er snúast um
kynferðislega áreitni hafi komið upp í ein-
stökum stofnunum. Slík mál hafi verið út-
kljáð án atbeina ráöuneytis, stundum með
því að þeir sem ásakaðir voru um kynferöis-
lega áreitni hafi hætt störfum. Ráðherra
kvaðst ekki hafa tíma til að svara öllum mín-
um spurningum en ítrekaöi að hann teldi
rétt að þingið og rlkisvaldið eigi að marka
skýrar og glöggar reglur um þessi mál, sem
ekki hafi verið sýndur nægilegur skilningur.
Hann telur rétt að að ríkisstjórn og þing taki
málið til umræöu þegar niöurstöður yfir-
standandi könnunar liggja fyrir.
Viöbrögð
Þar sem umræöan hafði átt langan aðdrag-
anda og verið umdeild vakti hún vafalítið
meiri athygli en ella. Fjölmiðlargerðu málinu
góð skil og óhætt er að segja að viðbrögð
kvenna létu ekki á sér standa. Auk merkjan-
legra viðbragöa sem tengdust biskupsmál-
inu beint, þá hringdi fjöldi kvenna og þakk-
aði fýrir að þetta mál væri tekið föstum tök-
um á Alþingi, sem sannarlega væri tíma-
bært. 1 kjölfarið fylgdu persónulegar sögur af
fjölmörgum vinnustöðum og trúnaðarsam-
böndum, sem sannfærðu mig enn frekar
um mikilvægi þess að gera eitthvað frekar í
málinu. Konur á öllum aldri ræddu eigin
reynslu á þessu sviði og fögnuðu því að
þessi mál væru komin af einkasviðinu og
inn í pólitíska umræðu. Konur biðja m.a. um
vettvang til að geta rætt þessi mál, í ætt við
Kvennaathvarfið eða Stígamót. Örfáar létu í
Ijós þá skoðun að umræður um kynferðis-
lega áreitni væru óviðeigandi á Alþingi, þó
að vissulega þekktu þær fyrirbærið! Þó að
það sé ekki algengt að ásakanir um kynferð-
islega áreitni verði dómsmál frekar en mál
er varða heimilisofbeldi, þá kom mér ekki á
óvart reiðin út í dómskerfið og þá dóma er
fyrir liggja í málum er tengjast konum og of-
beldi almennt. Þá er ástæða til að fagna þvf
að nokkrar stofnanir, eins og til dæmis ís-
landsbanki hafa þegar brugðist við á markviss-
an hátt og komið sér upp skipulegum farvegi
fyrir mál ertengjast kynferðislegri áreitni.
Tillaga til þingsályktunar
Eftir svör forsætisráðherra fannst mér liggja
beint við aö flytja þingsályktunartillögu þar
sem skoraö yrði á framkvæmdavaldið að
grípa til fræðslu og fyrirbyggjandi aögerða á
þessu sviði. Þetta er að mínu mati mál sem
ætti að vera auðvelt að ná samstöðu þing-
manna um þvert á flokksbönd, ekki síst
samstöðu þingkvenna. En viti menn, enginn
þingmanna stjórnarflokkanna þáði boðið
um að vera meðflutningsmaður, þrátt fyrir
„góðar’’ undirtektir forsætisráðherra í utan-
dagskrárumræðunni. Auk okkar þingkvenna
Kvennalistans og allra þingmanna Þjóðvaka
er einn flutningsmaðurfrá Alþýðuflokki (Öss-
ur Skarphéðinsson) og tveir frá Alþýðu-
bandalagi (Bryndís Hlööversdóttir og Hjör-
leifur Guttormsson). Fyrst að ekki náðist
kvennasamstaða um þetta mál er ég vonlít-
il um aö kvennasamstaða geti yfir höfuð
náðst á yfirstandandi þingi. Einnig dreg ég
þá ályktun af þessu máli aö ef stjórnarand-
staðan hefði verið I sameinuöum þingflokki
hefði a.m.k. veriö reynt að kæfa málið í fæð-
ingu. Já þaö má réttlæta sérframþoð kvenna
með ýmsu móti, fyrir þeim sem efast!
Þingályktunartillögunni var dreift á Alþingi
22. mars og þegar þetta er ritað hefur hún
ekki verið rædd. Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að feia ríkisstjórninni að
skipa nefnd sem hafi það hlutverk að beita
sér fyrir að skipulega verði brugðist við mál-
um er varða kynferðislega áreitni / opinber-
um stofnunum og á öðrum vinnustöðum og
að skipuleggja fræðslu um slíka áreitni. i
Tryggt verði að allir starfsmannastjórar,
trúnaðarmenn, dómarar og lögfræðingar
eigi kost á slíkri fræðsiu."
í greinargerð með tillögunni er víða komið
viö. M.a. er talið brýnt með tilvísun í nýleg
dæmi um ásakanirum kynferðislega áreitni,
að sjá til þess að fræösla eigi sér stað um
þessi mál t opinberum stofnunum og öðrum
vinnustöðum. Einnig að komið verði upp
skipulegum farvegi innan allra opinberra
stofnana og helst allra vinnustaða fyrir
kvartanir og ásakanir um kynferðislega
áreitni, í þeim tilgangi að stöðva mál á byrj-
unarstigi. Fyrirmyndirfýrirfarvegi af þessum
toga má finna hjá fjölmörgum erlendum há-
skólum, fýrirtækjum og stofnunum. Yfirleitt
er um litlar trúnaðarnefndir að ræða þar
sem bæði kynin eiga fulltrúa. Hlutverk
þeirra er að hlusta á báða málsaðila, veita i
áminningar við fýrsta brot og grípa til róttæk-
ari aðgerða ef kvartanir eða ásakanir halda
áfram.