Vera - 01.06.1996, Blaðsíða 34

i
Samtök kvenna á vinnumarkaði
í skugga íhaldsárása og sinnuleysis
eftir Birnu Þórðardóttur
Samtök kvenna á vinnumarkaði voru
stofnuð um áramótin 1983/1984. Boö-
að var til stofnfundar í desember
1983 og framhaldsstofnfundar
í janúar1984.
Ástæðurnar voru fyrst og fremst
launaleg og félagsleg staða kvenna á
vinnumarkaðnum. Við orðuöum það
þannig að við værum annars flokks
vinnuafl, í þriðja flokks verkalýðs-
hreyfingu, í fjóröa flokks þjóðfélagi.
Gerjunarpotturinn
Samtök kvenna á vinnumarkaði urðu til í
skugga Thatserismans sem hélt innreið
sína á íslandi með ríkisstjórn íhalds og
Framsóknar vorið 1983, þá voru allir kjara-
samningar ógiltir, verkalýðshreyfingin svipt
samningsrétti og vísitölutrygging launa af-
numin sem þýddi að verkafólk var rænt
fjórðungi launa sinna. Einsog ævinlega bitn-
aði kjaraskerðingin harðast á lægst launuðu
hópunum, þeim hópum sem konurfylla.
Verkalýðshreyfingin snerist á engan hátt
gegn þessum árásum og ekki síst þess
vegna voru Samtök kvenna á vinnumarkaði
stofnuð, til hliðar við verkalýðsfélögin, sem
andsvar við aögerðum ríkisvaldsins og að-
gerðarleysi verkalýðshreyfingarinnar.
Markmiðið var að brjóta á einhvern hátt
á bak aftur ríkjandi uppgjöf og undanhald.
Okkurtókst að andæfa en ekki sigra.
í kjölfar árásanna 1983 fylgdu febrúar-
samningarnir 1984 sem voru mjög í sama
anda. Verkfall BSRB um haustið var upp-
reisn sem konur úr Samtökum kvenna á
vinnumarkaði tóku virkan þátt í. I þessu
verkfalli birtist í hnotskurn bæði styrkur og
veikleiki verkalýðshreyfingarinnar. Styrkur
sem byggir á samstöðu og vitund um mikil-
vægi sameiginlegra hagsmuna. Vitundinni
um það að óvinurinn býr ekki í næsta launa-
þrepi. En veikleikinn sem nærist á smá-
kóngasjónarmiðum varð ofan á. Forysta Al-
þýðusambandsins studdi opinbera
starfsmenn í engu og vann beinlínis gegn
verkfallinu. Og loks fór svo að forysta BSRB
gafst upp, óþægð fjöldans var orðin hættu-
leg, ríkisstjórnin riðaði á valdastóli. Kippt
var í flokkspólitíska strengi og þeir stilltir á
ný, lifandi hreyfing fólksins var fjötruð á ný,
valdhöfum í hag.
Þjóðarsáttin 1986 innsiglaði endanlega
árásirnar frá 1983, þetta var sátt atvinnu-
rekenda, ríkisvalds og verkalýðsforystu,
sátt um það aö hafast ekki að, sátt sem
leiddi til þess að til urðu tvær þjóðir I land-
inu; þjóðin sem á og hin sem á ekki; þjóðin
sem fær greitt kaup samkvæmt samning-
um og hin sem nýtur yfirborgana og alls
kyns fríðinda sem hvergi koma fram opin-
berlega, aö ógleymdri þjóðinni sem
skammtar sér sjálf og hirðir ávextina af
vinnu annarra. í kjölfarið fylgdi frumskógar-
lögmálið: Flver hugsar um sig og aðeins sig;
hreyfingin molnar innan frá og verður alls
ófær að nýta samtakamáttinn.
Einmitt á þessum tíma störfuðu Sam-
tök kvenna á vinnumarkaði af mestum
þrótti. Félagar okkar voru bæði úr Alþýðu-
sambandinu og BSRB, þannig að innan
okkar samtaka urðum viö að yfirvinna þá
togstreitu sem var þarna á milli, og okkur
tókst það. Vítin voru nægtil að varast; ein-
stök félög og hópar hlökkuðu yfir óförum
annarra til þess eins að upphefja sjálfa
sig og fela eigin aumingjadóm. Flópar sem
risu upp áttu síður en svo vísan stuöning
hinnar formlegu verkalýðshreyfingar, en
andófið var einkum meðal kvenna; sjúkra-
liða, fóstra, fiskvinnslukvenna í Eyjum og
fleiri.
Sérstaka kvennaverkalýðshreyfingu
Stofnsamþykktir Samtaka kvenna á vinnu-
markaði miðuðu að því að efla sameigin-
lega baráttu kvenna og vera stefnumark-
andi, jafnframt því að vera bakhjarl þeirra
kvenna sem gegna trúnaðarstörfum í verka-
lýðshreyfingunni. Verkefnið var að reyna að
virkja konur til baráttu fýrir eigin kjörum og £
skapa okkur starfsvettvangtil að hafa áhrif
á gang mála. Samtökin þróuðust hins veg-
ar fljótlega yfir í það að verða vettvangur rót-
tækasta hluta hreyfingarinnar og oftsinnis
eina lífsmarkið sem lét á sér kræla.
Þegar samtökin voru stofnuð komu fram
hugmyndir um að konur ættu að segja sig
úr heildarsamtökum launafólks og stofna
eigin verkalýðsfélög. Flugmyndin fékk byr
undir báða vængi 1986 eftir þjóðarsáttina,
þegar engar leiðir virtust færar. Það er hins
vegar meira en bara að segja þaö að ganga
útúr verkalýðsfélaginu sínu og stofna nýtt.
Við gátum staðið frammi fyrir því að tapa
öllum áunnum réttindum; samningsrétti, líf-
eyrisrétti, orlofsrétti, fæðingarorlofi, auk l
beins fjárhagslegs skaða. Það hefði út-
heimt gífurlega skipulagningu og vinnu að
berjast fyrir viðurkenningu og félagslegum
rétti nýrra samtaka og við höfðum ekki bol-
magn til að standa undir slíku. Reynsla fag-
stétta sem farið hafa þessa leiö, eins og til
dæmis fóstra, er sú að þetta sé gerlegt en
vel að merkja með blóði, svita og tárum,
hvað þá ef um er að ræða hóp sem starfs-
lega er mjög sundurleitur. Mitt mat og fleiri
var að viö hefðum ekki styrk til að fylgja þessu
eftir þannig að vel færi. Við óttuðumst að nið-
urstaðan yrði sú að örlítill hópur kvenna sæti
réttindalaus úti í kuldanum og við gætum
ekki stuðlað að því. Það er auðvelt aö segja
að við hefðum átt að stökkva fremur en
hrökkva, en niðurstaðan varð þessi.
I