Vera - 01.12.1997, Page 40

i öta I
Ríkisstýrt jafnrétti er ekki
jafnrétti í reynd
Ilva Petersone stundar nám í íslensku fyrir
útlendinga í Háskóla Islands, auk þess sem
hún les ensku til mastersprófs við sama
skóla. Ilva er frá Lettlandi en hefur búið
hér á landi í rúm tvö ár og líkar vel.
Heimabcer Ilvu er Valmiera, sem íslenskum
kvenfrelsiskonum er að góðu kunnur, en
þar var haldin ráðstefnan um jafnrétti kynj-
anna á vegum Norrcenu ráðherranefndar-
innar síðasta sumar. Ilva heimsótti heima-
bœ sinn nú í sumar, aðeins nokkrum dög-
um eftir að ráðstefnunni lauk.
Fyrsta spurning VERU er þvíauðvitað:
Hvaða áhrif hafði þessi stóra ráðstefna á
almenning í Lettlandi að þínu matii
Þetta var auðvitað stórviðburður í
svo litlum bæ sem Valmiera er og
hafði mikil áhrif. Heimamenn töl-
uðu þó meira um viðburðinn og
uppákomurnar sem slíkar fremur
en tilgang ráðstefnunnar. Aftur á móti var
menntafólk í Ríga uppteknara af jafnréttis-
hugsjóninni sem sveif yfir vötnunum meðan
á ráðstefnunni stóð. Svona ráðstefna á ör-
llva segir að mikil afturfór hafi ordiö
í kvenfrelsismálum í Lettlandi þegar
landiö fékk sjálfstæöi.
ugglega eftir að hafa jákvæð áhrif á hugsana-
hátt þjóðarínnar, ef til lengri tíma er litið. En
jafnréttismálin heima eru ennþá mjög
skammt á veg komin, svo ekki sé meira
sagt.“
Nú bafa beyrst þær raddir að konur bafi í
raun verið betur staddar í Sovétríkjunum sál-
ugu en þær eru í hinum frjálsu ríkjum í dag
og að jafnrétti kynjanna hafi verið meira.
„Að sumu leyti
má taka undir
þetta sjónarmið,
en þó ekki alveg.
Það fer auðvitað
eftir því hvernig á
málið er litið.
Jafnrétti kynjanna
var eitt af stefnu-
málum Sovétríkj-
anna. Konur voru
í stjórnunarstöð-
um og í öllum
ráðum og nefnd-
um. Allra efstu
topparnir voru
samt áfram breiðu
bökin í gráu
jakkafötunum.
Það voru í gildi
kvótareglur um
kyn- og stéttskipt-
ingu í flestum
geirum sjórnsýsl-
unnar, eins konar
jákvæð mismunun. Imynd hinnar sterku og
sjálfstæðu konu var haldið á lofti og myndir
af konum við hin ýrnsu störf voru algengar,
veðurbitnar konur á traktor, bláklæddar í
vinnugallanunt við verksmiðjustörf o.s.frv.
Sovét-konan var í raun ímynd súperkonunn-
ar, hinnar tæknivæddu konu sem stóð karl-
inum hvergi að baki, hvorki í verksmiðjun-
um né á akrinum.“
En hvað gerðist? Hvað varð um ímynd
sjálfstæðu konunnar?
„Þegar Lettland varð frjálst börðumst við
gegn öllu því sem sovéskt var, Sovét-konunni
líka. Lettar höfðu verið undir hæl Sovétríkj-
anna í rúnt fimmtíu ár og þegar hugmynda-
fræði hins sjálfstæða ríkis var byggð að nýju
var leitað til hugmynda úr fortíðinni. ímynd
hinnar heimakæru húsmóður var vakin upp
að nýju og sem dæmi má nefna að hús-
mæðraskóiar, þar sem ungar stúlkur voru
þjálfaðar upp í fyrirmyndarhlutverk eigin-
kvenna og mæðra, voru endurstofnaðir og
urðu geysilega vinsælir, þó vinsældirnar hafi
dofnað nokkuð nú. Yngri systir mín fór t.d.
í slíkan skóla og sumar vinkonur mínar og
okkur fannst ekkert athugavert við það. Það
var held ég auðvelt fyrir lettneskar konur að
samþykkja þessa nýju fjölskylduvænu kvení-
mynd, þó hún bryti svo sannarlega í bága við
jafnréttishugsjónina. Það var hreinlega nóg
að hún væri andstæð hugmyndafræði Sovét-
ríkjanna til þess að hún væri samþykkt. Inn í
þetta blönduðust auðvitað líka þjóðernis-