Vera - 01.12.1997, Blaðsíða 41

„Síöustu ár hefur
kvenímynd vestræns
tískuheims oröiö vinsæl í
Lettlandi. Stjórnmálamenn
keppast um aö láta taka
myndir af sér meö
hálfberum feguröar-
drottningum, “ segir llva.
hugsjónir. Þegar Lettiand öðlast sjálfstæði árið 1991
var aðeins helmingur íbúanna l.ettar, aðrir voru
Rússar. Þessir tveir hópar eru í raun mjög aðskildir
og blandast lítið innbyrðis. Til þess að byggja sterka
og sjáifstæða þjóð þarf barnmargar fjölskyldur og
hlutverk konunnar í huga þjóðarinnar breyttist
þannig óneitanlega mikið. Þannig var ábyrgðin á
deyjandi þjóð óhjákvæmilega sett á herðar konunn-
ar.
Síðustu ár hefur kvenímynd vestræns tískuheims
einnig orðið vinsæl, sérstaklega hjá ungum stúlkum.
Fegurðarsamkeppnir tíðkuðust ekki á meðan Lettar
lutu Sovétstjórn en eru núna vinsælar og talið mjög
| eftirsóknarvert fyrir ungar stúlkum að taka þátt í
þeim. Allur almenningur hrífst af þessurn nýja glans-
heimi og stjórnmálamennirnir okkar keppast um að
láta taka myndir af sér með hálfberum fegurðar-
drottningum. Það eru haldnar fegurðarsamkeppnir
fyrir stúlkubörn, ungar stúlkur og meira að segja
höfum við sérstaka keppni þar sem stúlkur keppa
um að verða kosnar sem eftirsóknarverðasta eigin-
konuefnið (Latvijas Zeltene). Þar er metnir kostir
eins og fegurð, hæfileikar á hannyrða- og elda-
mennskusviðinu o.s.frv. og þá kemur sér vel að hafa
gengið í rétta húsmæðraskólann!“
Vinnumarkaðurinn er líka mjög kynskiptur, karlar
eru t.d. aldrei í þjónustu- eða umönnunarstörfum og
konur sjaldan í stjórnunarstöðum. Það er algengt að
þótt konur sinni stjórnunarstörfum fái þær ekki þá
viðurkenningu eða laun sein starfinu fylgja. Við höf-
urn meira að segja sérstakt starfsheiti fyrir slíkar
konur, ritari með aukaverkefni eða eins konar
stjórnunarfulltrúi. Astandið er mjög slæmt, konur
fá u.þ.b. 20% lægri laun fyrir vinnu sína og kynferð-
isleg áreitni á vinnustöðum er algeng. Enn í dag eru
starfsauglýsingar meira að segja kyngreindar. Al-
gengt er að sjá auglýsingar uin veigameiri störf þar
sem þess er krafist að umsækjendur séu: Vel mennt-
aðir, karlkyns og á aldrinum 30-40 ára! Fjölmiðlar
hafa upp á síðkastið gagnrýnt þessa auglýsinga-
stefnu en þessi siður viðhelst og er útskýrður og af-
sakaður með langri hefð!“
Þú málar ástandið í ansi svörtum litum finnst mér.
Hvað með unga fólkið, er engin von á að sjá breyt-
ingar bráðwn?
„Auðvitað eiga kvenfrelsisstraumar eftir að halda
innreið sína í Lettland eins og önnur lönd. Meðan ég
bjó þar gerði ég mér litla grein fyrir ástandinu. Það
var ekki fyrr en ég flutti burt og fór að umgangast ís-
lenskar konur sem voru að berjast fyrir jafnrétti hér-
lendis að ég fór að bera santan löndin. Ég hef frá því
ég byrjaði að geta lesið íslensku lesið VERIJ og hef
lítillega kynnt mér sögu Kvennalistans fyrir ritgerð
sem ég þarf að skila í íslenskudeildinni.
Ég hef farið heim tvisvar sinnum síðan ég flutti til
Islands og horfi gagnrýnni augum á hversu skammt
við erum á veg kornin í öllu sem varðar jafnrétti
kynjanna. Suntir þola illa gagnrýni rnína og hrista
höfuðið yfir einfaldleika mínum þegar ég tala um
Þannig að kvenfrelsisbugsjónin hefur ekki enn
náð inn á lettnesk heimili?
„Nei, eins og þú sérð eru hefðbundin kynhlutverk
í Lettlandi mjög sterk. Heimilið og barnauppeldið er
ennþá eingöngu á herðum konunnar, karlar koma
þar hvergi nærri. A tímurn Sovétríkjanna var öll
samfélagsaðstoð sterkari, konur þurftu t.d. ekki að
hafa áhyggjur af barnagæslu þegar þær fóru út að
vinna, einstæðar mæður fengu aðstoð frá ríkinu
o.s.frv. Afskipti og ábyrgð ríkisins af félagslegri að-
stoð er nú mun ntinni. Konur eru í mun verri að-
stöðu í dag, því nú verður hver að bjarga sér. Okk-
ur hefur ekki enn tekist að byggja upp nægilega gott
félagslegt stuðningskerfi í stað þess gamla. Sá styrk-
ur sem einstæðar mæður fá frá ríkinu í dag er svo
lágur að það er vonlaust að lifa af honum. Þetta set-
ur margar konur í þá aðstöðu að reyna að halda í
eiginmanninn og fyrirvinnuna sama á hverju gengur.
Heimilisofbeldi og drykkjuskapur eiginmannsins er
oft skárri kostur fyrir margar konur, fremur en að
standa einar uppi með börnin sín.“
En bvað með sjónarmið kvenréttindasinna, beyrð-
ust þau ekki?
„Ég man ekki til þess að hafa heyrt um noklcur
sterk samtök kvenna sem berjast fyrir kvenfrelsi í
Lettlandi. 1 dag er aðeins menningarmálaráðherrann
kona, en sú ltennir sig ekki við kvenfrelsi í sínum
málflutningi. Konur tóku svo sannarlega virkan þátt
í sjálfstæðisbaráttu Letta, t.d. voru nokkrar framar-
lega í stjórnarandstöðu, en þegar sjálfstæði var náð
var eins og þær hyrfu flestar af sjónarsviðinu.
41