Vera - 01.12.1997, Qupperneq 44

störf stúlku í
hirðingjasamfélagi ,
eftir Kristínu Loftsdóttur
Þegar Madika vaknar á morgnana er sólin nýkomin
upp. „Madika, Madika," kallar amma hennar,
„vaknaðu, þú þarft að hjálpa til við að skilja lömbin
frá ánum.“ Madika stingur höfðinu undan teppinu og
teygir úr sér. Við hlið hennar á strámottunni sefur litli
bróðir hennar, hann grætur þegar hann vaknar.
Jafnvel þó Madika sé aðeins 11 ára er það aðallega í
hennar verkahring að sjá um bróður sinn. Móðir
þeirra er farin að leita að vinnu í borginni og skildi
þau eftir í umsjá foreldra sinna. Móðir Madiku er
fráskilin og venjum samkvæmt ættu þau systkinin að
dvelja í húsi föður síns, en hann er of fátækur til að
geta séð fyrir þeim. Madika stendur upp, brýtur
slitna teppið sitt saman og leiðir bróður sinn að
eldinum. Það er kalt, vindurinn blés í alla nótt, en
eftir að sólin kom upp mun hlýna fljótt. Hún á
eingöngu þetta eina teppi og til að reyna að halda
hita á sér og bróður sínum breiðir hún strámottu yfir
þau. Bróðir hennar fer aftur að gráta, hann vill fá að
sofa lengur. Hún ber hann að eldinum þar sem
móðursystir hennar og afi sitja ásamt nokkrum
börnum. „Madika“ kallar amma hennar,
„kindurnar...“
„Ég er að koma,“ kallar hún til baka og gengur í átt
að kindunum.
Madika er WoDaaBe
stúlka frá norður-
hluta Niger í vestur
Afríku. Mig langar
að fjalla lítillega um
störf og stöðu kvenna í þessu þjóðfé-
lagi. Madika er, vel að merkja, stúlka
sem ég þekki vel og lýsing mín á lífi
hennar er byggð á því sem ég hef séð og
því sem hún hefur sagt mér. Nafni
hennar hef ég hins vegar breytt.
WoDaaBe eru hirðingjar sem búa á
Sahel beltinu. Landslagið einkennist af
hæðóttri sléttu. A milli hæðanna má
greina lágvaxið kjarr en á sléttunni
sjálfri er gras og sandur og einstaka tré.
Árstíðunum má í stuttu máli skipta í
regntímabil og þurrkatímabil. Regn-
tímabilið er mikilvægt því það hefur
áhrif á gæði beitilandsins á þurrka-
tímabilinu. Regn er minna en 300
millimetrar á ári. Sólin er oftast heit og
sterk. „Við fylgjum kúnum okkar,"
segir fólkið og á við að flutningar þess
á milli staða taki mið af þörfum dýr-
anna fyrir beitiland og vatn. Búferla-
flutningar eru tíðir, oftast er ekki dval-
ið nema 3-5 daga á hverjum stað og
stundum mun skemur. Lífsmáti þeirra
er lagaður að þessum tíðu búferlaskipt-
um.
Hús WoDaaBee, sem á tungumáli
þeirra Fulfulde kallast suudu, saman-
stendur af borði (saga) og rúmi (leso).
Kristín meö fjölskyldu á leiö á markaö.
Feröin tekur tíu til tólf tíma og er gist eina
nótt á leiöinni. Á markaöinum er keypt
hirsi, te, föt o.fl.
WoDaaBe kona aö fletta barn.
Hárgreiösla ættlfokksins er mjög sérstök,
sömuleiöis húöflúriö.
<... J
Madika sækir vatn fyrir heimiliö i satjuu
sem er hárlaus belgur af kind. w,
Feföin eftir vatni getur tekiö sex
klukkustundir á þurrkatímanum. •
Trjágreinum er raðað í hálfhring í
kringum rúmið og borðið og afmarkar
því það svæði sem kallast hús. Fyrir
framan húsið eru kýrnar venjulega
mjólkaðar. Á næturna sefur hjörðin
fyrir framan húsið. Á borðinu í suudu
eru geymdir þeir hlutir sem tilheyra
húsinu. I flestum tilfellum er þetta allt
sem konurnar eiga. Tummude er einn
af þeim hlutum sem tilheyrir hverju
borði. Tummude er skál búin til úr
plöntu skyldri graskeri, en slíkar skálar
eru notaðar í mörgum samfélögum í
Afríku. í WoDaaBe þjóðfélagi er
tummude bæði notuð til að drekka
mjólk úr og til að borða úr. Kýrnar eru
mjólkaðar beint í tummude. Hlutverk
tummude er samt ekki eingöngu hag-
nýtt. WoDaaBe konur eru stoltar af því
að eiga margar fallegar skálar og þeim
er ávallt raðað snyrtilega upp á borð-
inu. Föt konunnar og skartgripir eru
einnig geymdir á borðinu, þeim er
komið fyrir í lítilli skál úr stráum sem
er vandlega lokað og geymd aftan við
tummude. Oftast fá konurnar rúmið
og borðið gefins frá móður sinni, en
stundum er það eiginmaðurinn sem
gefur þeim þessa hluti, eða þá að þær
kaupa þá sjálfar.
Jafnvel þó Madika sé aðeins ung
stúlka eru störf hennar að mörgu leyti
þau sömu og fullorðinnar konu. Eins
og konur í flestum öðrum samfélögum
þá hefur Madika lítinn tíma fyrir sjálfa
sig. Þegar hún er búin að skilja lömbin
frá ánum sest hún við eldinn og hlýjar
sér og borðar hirsisbúðinginn frá deg-
inum áður. Þessi hirsisbúðingur er að-
alfæða hennar. Það er engin mjólk til,
allar kýrnar eru hættar að mjólka, en
hún hellir heitri jurtasósu út á búðing-
inn. Þegar hún hefur lokið við að borða
er kominn tími til að fara að vatnshol-
unni. Hún sækir vatn fyrir heimilið
flesta daga. Þegar það er haft í huga að
WoDaaBe búa við jaðar Sahara eyði-
merkurinnar þá er eðlilegt að vinna
sem tengist vatni sé mikilvægur hluti af
lífi þeirra. Það eru engir brunnar, lækir
eða vötn í nágrenninu. Á regntímabil-
inu myndast vötn í kjarrlöndunum, en
fljótlega eftir að það hættir að rigna
hverfa vötnin. Á þurrkatímanum er allt
vatn sótt í vatnsholur sem eru grafnar á
ákveðnum svæðum þar sem grunnvatn
er ekki mjög djúpt í jörðu. Þessi svæði
kallast wasarde á Fulfulde. Á þessum
tíma árs er allt beitilandið í kringum