Vera - 01.10.2001, Blaðsíða 40

c
Hún býr með sambýliskonu sinni,
Steinunni H.Blöndal, í risíbúð við
Bergstaðastræti og hefur útsýn suður
yfir Skerjafjörð og upp á Skólavörðu-
holt. Húsið hefur verið í eigu fjölskyld-
unnar í áratugi en á jarðhæðinni rak
amma hennar og nafna, Guðfríður
Lilja Benediktsdóttir, vefnaðarvöru-
verslun um árabil. Það var einmitt hún
sem kenndi Lilju og bræðrum hennar
að tefla en þeir hafa allir lagt skákina
fyrir sig. Það gerði faðir þeirra, Grétar
Áss Sigurðsson líka en bræðurnir heita
Sigurður Áss, Andri Áss og Helgi Áss,
en hann er stórmeistari í skák.
Mamma hennar, Sigrún Andrewsdóttir,
hefur einnig tekið þátt í skáklífinu og
er eina konan sem hefur verið formað-
ur Taflfélags Reykjavíkur. „Amma var úr
Dölunum og á heimili hennar var mik-
ið teflt. Hún var betri skákmaður en
bræður hennar og tefldi við gesti og
gangandi. Ég tefldi oft við hana og líka
við móðurafa minn sem var skák-
áhugamaður. Ég lærði mannganginn
fimm ára gömul og byrjaði að æfa með
Taflfélagi Reykjavíkur átta eða níu ára.
Oft var ég eina stelpan og það gat ver-
ið erfitt. Ég þurfti auðvitað hörku til að
vinna strákana og þeim fannst erfitt að
tapa fyrir stelpu." Það þótti auðvitað
mjög sérstakt þegar Lilja vann íslands-
meistaramótið í kvennaflokki 13 ára
gömul og í blöðum var talað um að
það væri heimsmet. Síðan þá hefur
hún unnið öll íslandsmót sem hún
hefur tekið þátt í. Þegar hún var 17 ára
varð hún í öðru sæti á Norðurlanda-
meistaramóti, sem einnig var svæða-
mót og gaf rétt tii þátttöku í milii-
svæðamóti fyrir heimsmeistarakeppni.
Þessi árangur gaf henni einnig alþjóð-
legan meistaratitil og er hún eina ís-
lenska konan sem hefur unnið þann
titil. En hvað finnst Guðfríði Lilju um
kvennaskák á íslandi í dag? „Ég finn
fyrir miklu meiri stuðningi núna en
áður. í gegnum árin hefur kvennaskák-
inni alls ekki verið nógu vel sinnt hér á
landi. í mörg ár fékk hún mjög tak-
markaðan stuðning frá skákhreyfing-
unni og það er t.d. algjör hneisa að í
16 ár hafi ekki verið send kvennasveit á
Ólympíumót. Skákheimurinn er harður
og því ekki von að stúlkur haldi þetta
út ef þær fá enga hvatningu. íslending-
ar eru mikil skákþjóð og við eigum ó-
venju marga stórmeistara. Það er því
öfugsnúið að konur séu ekki með og
hefur vakið athygli erlendis. „Hvers
vegna kemur engin kvennasveit frá ís-
landi?" er alltaf spurt á Ólympíumót-
um. „Fyrir 16 árum stóðu margar þjóð-
ir Evrópu okkur að baki í kvennaskák
en sumar eru nú komnar langt fram úr
okkur, t.d. Noregur en þar var mark-
visst unnið að því að efla kvennaskák
með góðum árangri. Ég er þó mun
vonbetri núna því mér finnst að skiln-
ingur hafi aukist á mikilvægi þess að
stelpur tefli til jafns á við stráka og
það er sókn í skákinni hjá ungum
stelpum í dag. Ungar stúlkur eiga það
einfaldlega skilið að fá að kynnast
skákinni, annars missa þær af ótrúlega
þroskandi og skemmtilegri iðju sem
getur fylgt þeim sem gefandi félagi allt
lífið. En þær þurfa sterkan stuðning
því það getur verið mjög erfitt sál-
fræðilega að halda þetta út þar sem
þær eru svo fáar og lítil hefð fyrir því
að konur tefli. En við skákkonur upp-
skerum ríkulega laun erfiðisins og það
er sannarlega þess virði! Síðasta og
núverandi stjórnir Skáksambands ís-
lands hafa sýnt kvennaskákinni meiri
skilning en áður og ég er því bjartsýn á
framhaldið." Þegar Lilja rifjar upp að-
draganda þess að kvennasveitin fór á
Ólympíumótið í fyrra ljómar andlit
hennar. Hún kom sjálf heim og safnaði
peningum hjá fyrirtækjum og stofnun-
um og stóð fyrir fjöltefli í Ráðhúsinu
þar sem fimmtíu konum úr þjóðlífinu
var boðið að tefla við Ólympíusveitina.
Henni finnst auðvitað að stelpur eigi
ekki að þurfa að safna peningum fyrir
keppnum frekar en strákar, sem oft
hefur þó verið raunin í íþróttafélögum.
En henni var svo mikið í mun að þetta
tækist að hún sér ekki eftir tímanum
sem fór f það. Óiympíumót eru haldin
annað hvert ár og þær stefna að því að
fara aftur á næsta ári. í sveitinni eru,
auk Lilju: Harpa lngólfsdóttir, sem var
íslandsmeistari árið 2000, Aldís Rún
Lárusdóttir og Áslaug Kristinsdóttir
sem er gamalreynd skákkona og eldri
en þær hinar, og nýjasta liðskonan er
Anna Björg Þorgrímsdóttir. „Mér finnst
mjög gaman að vera byrjuð að tefla
aftur og þá skiptir sköpum sú mikla
Ég lít á baráttu samkynhneigðra sem hluta af kvenfrelsisbaráttu,
baráttunni fyrir því að stokka upp hefðbundnar kynhugmyndir
og brjóta upp mynstur ánauðar og óréttis sem byggt hefur
verið á rígbundnum hugmyndum um „eðli" kvenna og karla.
hvatning sem við fengum við að fara á
Ólympíumótið. Það var stórkostlegt að
hitta skákkonur ails staðar að úr heim-
inum, sitja í þessum stóra sal og tefla
við konur frá öllum heimshornum -
konur með blæjur frá Mið-Austurlönd-
um, afrískar konur í þjóðbúningum
o.s.frv, þá sást betur en nokkurn tím-
ann að skákin er tungumál sem allir
skilja. Kínverjar unnu mótið og eru
einmitt gott dæmi um árangur þjóðar
sem hefur lagt sérstaka áherslu á að
þjálfa konur í skák. Ég vona sannarlega
að okkur takist að fara aftur næsta ár
og tek fullan þátt í æfingum liðsins.
Það er líka mikill styrkur fyrir okkur að
hafa mágkonu mína, Lenku
Ptacnikovu, konu Helga bróður míns
en þau eru nú búsett hér á landi. Hún
er í ólympíuliði Tékklands og hefur
gjörbreytt íslensku skáklandsiagi með
komu sinni. Frá Tékklandi ber hún
með sér annars konar skákmenningu
og önnur viðhorf, t.d. til skákkvenna og
-stúlkna. Hún er okkur íslensku skák-
konunum fyrirmynd og við höfum
margt af henni að læra. Þetta hjálpar
okkur áieiðis í baráttunni."
Eins og fram hefur komið varð Guð-
fríður Lilja alþjóðlegur meistari 17
ára gömul. Það var árið 1989 en sama
ár fór hún sem skiptinemi til Banda-
ríkjanna og lagði eftir það minni á-
herslu á skákina. Hún hélt sfðan áfram
f MR, lauk stúdentsprófi 1992 og um
haustið hélt hún aftur til Bandaríkj-
annna til háskólanáms. „Dvölin í
Bandaríkjunum þegar ég var 17 ára
hafði mikil áhrif á mig. Þegar ég kom
út fann ég að ég var uppfull af hug-
myndum um Bandaríkin sem áttu ekki
við nein rök að styðjast. Hér heima
þykjast allir vita allt um Bandaríkin og
hvernig Bandaríkjamenn eru og ég
hafði smitast af því. Margt kom mér
því á óvart og ég lærði mikið. Banda-
rísku kennararnir hvöttu mig til að
koma aftur f háskóla en ég sagði að
það kæmi ekki til greina. En þegar ég
var orðin stúdent fann ég að það var
einmitt það sem mig langaði. Ég
komst inn í Harvard háskóla og lauk
þaðan BA-prófi f sagnfræði og stjórn-
málafræði árið 1996. Árin fjögur í
Harvard eru mér ómetanleg, þau
breyttu mér og mínu lífi. Ég var mjög
heppin, fékk framúrskarandi menntun
undir handleiðslu frábærra kennara og
kynntist yndislegum samnemendum
sem urðu góðir vinir mínir. Ég get ekki
sparað lýsingarorðin í þessu sam-