Vera - 01.10.2001, Síða 46

ævisögu sína. "Hún þoldi ekki að hugsa til þessara tíma
sem hún gekk í gegnum." Þegar hún byrjaði á ævisög-
unni sem gömul kona um áttrætt var hún orðin veik.
Líkamskraftarnir voru þrotnir og það var henni um
megn að endurupplifa fortíðina. Bríet var hetja en hún
var líka kona, eiginkona, móðir og svo margt fleira -
í íslensku karlaveldissamfélagi, þar sem allt of fáir
kunnu að meta það sem hún hafði fram að færa, ekki
síst konur. Þrátt fyrir ýmis vonbrigði var Bríet síður en
svo bitur eins og glöggt má sjá af bréfi sem hún skrifar
um miðjan áttræðisaldur til æskuvinar síns:
Ég er þakklát við guð og lífið sem hefir gefið mér svo margt af því
sem mig hefir langað til að eignast. Og þótt eg hafi ekki fengið
allt sem eg hefði máske getað óskað mér þá er eg jafn ánœgð og
þakklát fyrir það. Lífið sjálft finnst mér svo mikil guðsgjöf með
öllum sínum auði og margvíslegu möguleikum.
(Brfet Héðinsdóttir, Strá í hreiðrið. Rvk. 1988).
Fröken Ingibjörg H. Bjarnason
Það gengur eins og rauður þráður í gegnum viðtölin
hvað Ingibjörg var formföst og ákveðin. Hún hélt uppi
miklum aga í Kvennaskólanum og virtist gera það með
sóma. Nemendur komust ekki upp með nein læti en
vissu jafnframt að hverju þeir gengu. Eins er greinilegt
að Ingibjörg var ekki allra. Hún átti það til að sýna
sumum stúlkum mikla hlýju, sérstaklega þeim sem
minna máttu sín. En á yfirborðinu var hún mjög ströng
og nemendur báru óttablandna virðingu fyrir henni. Ein
af viðmælendum mínum nefndi að ingibjörg hafi að
minnsta kosti einu sinni endursent bréf vegna þess að
það "gleymdist" að skrifa Fröken á umslagið. Nokkrar
sögðust beinlínis hafa verið hræddar við hana.
Ingibjörg lagði mikið upp úr því að kenna góða siði og
var mjög góð fyrirmynd sjálf. Samkvæmt lýsingum á
Henni mætti ætla að hún hafi verið óaðfinnanleg í
þessu tilliti. Það lítur út fyrir að Ingibjörg hafi verið í
ákveðnu hlutverki út á við, það er að segja að hún sýndi
fáum sinn innri mann. En bak við "grímuna" átti hún
aðrar hliðar sem voru "mýkri" en yfirborðið gaf til
kynna. Ingibjörg virðist alltaf hafa verið f uppeldis-
hlutverkinu þar sem hún kom og lýsti það sér sem
ákveðin "stífni". Hún bar sig vel en undir niðri virðist
hún hafa tekið ýmsa hluti nærri sér, striðni og fleira
sem hún varð fyrir stöðu sinnar vegna. Sem dæmi um
það má nefna að á Alþingi varð hún fyrir mikilli stríðni
frá Jónasi lónssyni frá Hriflu sem hún tók nærri sér. En
hún svaraði honum í sömu mynt og elduðu þau lengi
grátt silfur saman. Á Alþingi var Ingibjörgu oft svarað
með orðfæri sem skfrskotaði til persónueinkenna
kvenna, eins og t.d. "tepruskapur", "færar" og "vanfærar
konur", "taugaveiklun", "tilfinningamál hjá betri helm-
ingi mannkynsins", "tillagan meira borin fram af til-
finningum helduren rökréttri hugsun",
"familíusamningur", o.fl.
Ingibjörg og fjölskylda hennar tilheyrðu yfirstétt
samfélagsins á þessum tíma. Eftir að Ingibjörg hafði
dvalist í Danmörku við nám f 7 ár (1886-1893) kom hún
heim til íslands sem "ný kona". Hún virðist hafa lagt
þjóðbúningnum, sem er mjög táknrænt. Ingibjörg haföi
greinilega tekið upp nýja lffshætti og það er engu líkara
en hún hafi varpað þjóðerniskenndinni fyrir róða hvað
þetta snerti en á þessum tíma gengu flestar konur enn-
þá í peysufötum. Að öðru leyti hafði hún sterka þjóð-
erniskennd. Hún kemur heim til þess að miðla því sem
hún hafði tileinkað sér erlendis. Ingibjörg og bræður
hennar voru áberandi í samfélaginu og staða þeirra var
því um margt sérstök. Ingibjörg var ógift, barnlaus og
menntuð kona. Þetta skapaði henni ákveðinn sess á
þessum tíma þegar mikið var lagt upp úr því að konur
væru eiginkonur og mæður og fæstar gengu mennta-
veginn. lngibjörg stakk því í stúf við samfélagið. Það
kom skýrt fram þegar ég spurði um karlamál voru svörin
öll á einn veg "nei, hún hafði aldrei verið við karlmann
kennd" og einhvern veginn var það ekki í hugum fólks
að kenna hana við karlmenn. Hún var bara Fröken
Ingibjörg. Ég tel að litið hafi verið á hana sem
"samfélagslega kynlausa", það er að segja að hún var
hvorki hin "fullkomna kona" (þ.e. eiginkona, móðir) né
"karl". Ingibjörg hefur verið þarna mitt á milli sam-
kvæmt félagslegum skilgreiningum. Litið var á hana
sem einstaka f sinni röð, sem hún og var. Hún lét karl-
ana ekki vaða yfir sig og var jafningi þeirra á margan
hátt; frammistaða hennar sem fyrsta og eina konan á
Alþingi er til marks um það.