Vera - 01.08.2004, Síða 27

/ ORÐ OG EFNDIR í JAFNRÉTTISMÁLUM
Yfirlýst markmið um jafnrétti
Samþætting hefur verið lykilhugtak í öllu jafnréttisstarfi á Norður-
löndunum og innan Evrópusambandsins frá því um miðjan 10. ára-
tuginn, eða frá því kvennaráðstefnunni í Peking lauk árið 1995. i rann-
sóknum sínum beinir Rönnblom sjónum sínum að því hvernig hin
opinbera jafnréttisstefna birtist þegar kemur niður á sveitarstjórnar-
stigið, bæði í Svíþjóð og innan Evrópusambandsins, en hún bendir á
að sveitarstjórnarstigið sé sá snertiflötur þar sem opinber stjórnmála-
stefna og líf almennings mætast á hvaðáþreifanlegastan hátt. Yfirlýst
markmið í opinberri jafnréttisstefnu Svía er að konur og karlar skuli
hafa sömu möguleika, réttindi og skyldur á öllum grunnsviðum
mannlegs samfélags. (Skr. 2003/03:140, 5) Jafnréttisyfirlýsing Evrópu-
ráðsins er á svipuðum nótum en þar segir: „Jafnrétti kynjanna þýðir
að bæði kynin skulu vera jafn sýnileg, hafa sambærileg völd og taka
jafn virkan þátt á öllum sviðum, bæði í opinberu lífi og einkalífi." Sér-
staklega er tekið fram að „kynjajafnrétti sé andstæða kynjamisréttis
(e. inequality) ekki kynjamismunar (e. difference)." (Council of E-
urope, 1998). Á yfirborðinu eru allir, ekki síst stjórnmálamenn, fylgj-
andi jafnrétti kynjanna. Það er hinsvegar
verulegur ágreiningur um það hvaða
vandamálum þurfi að taka á til þess að
fullt jafnrétti kynjanna geti orðið að veru-
leika, svo og hvað fullt jafnrétti kynjanna
feli í sér. Enginn veit þannig hvernig ætti
að vera umhorfs í þjóðfélagi þar sem fullu
jafnrétti kynjanna hefur verið náð.
Sjálfbær þróun - samþætting
efnahagslegra, umhverfislegra
og félagslegra þátta
Beinum nú sjónum að því hvernig
byggða- og jafnréttissjónarmiðum er
tvinnað saman bæði i Svíþjóð og innan
Evrópusambandsins. Lykilhugtak sem nú
tröllríður öllu í opinberri stefnumótun, bæði á ríkis- og sveitarstjórn-
arstigi, er sjálfbær þróun (e. sustainable growth), en hún felur í sér
samþættingu efnahagslegra, umhverfislegra og félagslegra þátta.
Jafnrétti kynjanna er ein af þremur grunnvíddum sem sjálfbær þró-
un skal byggja á. Hinir þættirnir tveir eru umhverfissjónarmið og að-
lögun þjóðernisminnihlutahópa. Athygli vekur að þessar þrjár lykil-
breytur sem eiga að ganga eins og rauður þráður í gengum alla
stefnumörkun á sveitarstjórnarstigi eru hengdar aftan við megin inn-
gang sænsku skýrslunnar undir formerkjunum „að auki." (Prop.
2001/02:4,117) í Ijósi þess ætti því e.t.v. ekki að koma á óvart að þrátt
fyrir hástemmdar yfirlýsingar reyndist sú aðgerðaáætlun sem sett var
fram á sænska sveitarstjórnarstiginu með öllu kynjablind. Á því voru
tvær undantekingar en í báðum tilfellum var rætt um nauðsyn þess
að stofna sér sjóði eyrnamerkta konum og bjóða upþ á sérstaka ráð-
gjöf fyrir kvenfrumkvöðla. Karlmenn sem hópur voru hinsvegar
hvergi nefndir á nafn. í áætlun Evrópusambandsins í byggðamálum
er samþætting jafnréttissjónar-
miða einnig sett fram sem lykil-
þáttur, ásamt og með sjálfbærri
þróun, og í inngangi er jafnrétti
kynjanna kynnt sem grundvöllur
lýðræðisþróunar. Rönnblom
vekur hinsvegar athygli á því að
á þeim 34 blaðsíðum sem eftir
fara er textinn með öllu kynja-
blindur. Enn eru karlar það norm
sem miðað er við á meðan konur eru frávikið, eða „hinir" (e. the
other). (Communication of the Commission, 1999).
Karlar eru normið - konur sértækur hópur
(opinberri jafnréttisstefnu sænska ríkisins er jafnrétti kynjanna kynnt
til sögunnar sem sameiginlegt hagsmunamál allra. Um leið og því er
haldið fram að allir, konur jafnt og karlar, tapi að einhverju leyti á nú-
verndi ástandi.Orðræðan um jafnrétti kynjanna erjafnframt nátengd
hugmyndum um framþróun. Allt er á
réttri leið. Miðað við þann skilning snýst
baráttan fyrir jafnrétti kynjanna ekki um
að yfirvinna samfélagslegt óréttlæti
heldur er það sett fram sem tæknilegt út-
færsluatriði sem miðar að því að skil-
greina sigurvegara upp á nýtt. Vandinn
sem við er að etja er ekki kerfislægur
heldur persónulegur og hann snýst um
það að hvorki karlar né konur eru tilbúin
að gefa eftir völd sín í núverandi kerfi.
Karlar vilja halda í þau efnahagslegu og
pólitísku völd sem þeir hafa en konur
vilja halda í völd sín inni á heimilinu.
Þetta tvennt er hinsvegar lagt að jöfnu.
Vitundin um að einhverskonar kerfis-
lægra breytinga sé þörf til þess að fullt jafnrétti kynjanna verði að
veruleika, sem sett er fram í inngangi að hinum opinberu jafnréttis-
stefnum bæði í Svíþjóð og innan Evrópusambandins, virðist í báðum
tilfellum gufa upp í megintexta og umbreytast yfir í umræðu um þörf
kvenna fyrir sértæka þjónustu og hjálp. í því sambandi vekur það at-
hygli að umræðan um samþættingu fjölskyldu- og atvinnulífs er
kynnt sem kvennamál en ekki karla. í hnotskurn má því segja að til
þess að breytingar geti átt sér stað og jafnrétti kynjanna orðið að
veruleika er lagt til að konur byrji á að breyta sjálfum sér, t.d. með því
að læra meira eða læra eitthvað annað en þær hafa áður gert. Engar
slíkar kröfur eru gerðar til karlmanna. Þeir eru hið óumdeilda norm á
meðan konur birtast sem einsleitur hópur, „hitt kynið" sem taka verð-
urtillit til.
Heimildaskrá er að firma á www.vera.is
STENDUR ÞU A
KR0SS6ÖTUM?
VILT ÞÚ FETA NÝJA
BRAUT...
í starfi?
á skólagöngunni?
í þínu persónulega tífi?
Vantar þig stuðning við að ákvarða stefnuna
og efla sjálfstraustið ?
Kvennagarði • Kjörgarði • Laugavegi 59 • 101 Reykjavík • Símapantanir í síma: 861 0586
VERULEGUR ÁGREININGUR ER HINS
VEGAR UM ÞAÐ HVAÐA VANDAMÁL-
UM ÞURFI AÐ TAKA Á TIL ÞESS AÐ
FULLT JAFNRÉTTI KYNJANNA GETI
ORÐIÐ AÐ VERULEIKA, SVO OG HVAÐ
FULLT JAFNRÉTTI KYNJANNA FELI í
SÉR. ENGINN VEIT ÞANNIG HVERNIG
ÆTTI AÐ VERA UMHORFS í ÞJÓÐFÉ-
LAGI ÞAR SEM FULLU JAFNRÉTTI
KYNJANNA HEFUR VERIÐ NÁÐ
Malin Rönnblom
vera / 4. tbl. / 2003 / 21