Vera - 01.08.2004, Blaðsíða 40

BRÉF AÐ NORÐAN / Sigurlaug Svavarsdóttir
r
V
Sigurlaug Svavarsdóttir er bóndi á Brún í Reykjadal og kennari við
Litlulaugaskóla. Hún situr í sveitarstjórn Þingeyjarsveitar.
Búa tveir þjóðflokkar á íslandi?
»Já, hér kemur saga úr sveitinni, en hún er hvorki full af blómailmi og rómantík né eintómu basli og
afturhaldssemi, nei hún er saga venjulegs fólks sem ég hygg að sé í raun ekki svo frábrugðið öðru fólki
á íslandi. Hvað meinum við annars þegar við tölum um landsbyggðarbúa? Erum við að tala um þá sem
búa utan höfuðborgarsvæðisins, eða liggur meira á bak við? Eru landsbyggðarbúar önnur tegund fólks
en þeir sem suðvesturhornið byggja? Þegar samfélagsleg málefni eru til umræðu er það æði oft sem
um þau er fjallað eins og það búi tveir þjóðflokkar á íslandi, höfuðborgarbúar og landsbyggðarfólk.
Oftar en ekki snýst umræðan um ólíkar að-
stæður og ólík viðhorf, þ.e. hvað greinir á
milli þeirra sem búa á höfuðborgarsvæðinu
og okkar sem búum á landsbyggðinni. Ég
held að í raun eigum við meira sameiginlegt
en það sem sundrar okkur. Ég sem kona á
landsbyggðinni hef um margt sömu vænt-
ingar til lífsins og aðrar konur landsins og
hvað ber þar hæst? Jú, velferð barna okkar og
fjölskyldu.
Ég er rúmlega fertug og bý á sveitabýli
norður í Þingeyjarsýslu, ásamt manni mínum
og syni á þokkalega stóru kúabúi en einnig
höfum við ögn af sauðfé. Þessi rekstur geng-
ur upp, við komumst allvel af með mikilli og
þrotlausri vinnu og árvekni.
Það er í mörg horn að líta, þetta snýst ekki
einungis um að mjólka kýrnar kvölds og
morgna 365 daga ársins. Landbúnaður hefur
breyst gríðarlega nú á síðari tímum og krefst
afar fjölbreyttrar þekkingar og reynslu. I raun
er um að ræða rekstur lítils fyrirtækis og þar
þarf að sýna fyrirhyggju í fjármálum. Tækja-
búnaður sem fylgir búi eins og okkar er flók-
inn og of dýrt er að kaupa alla vinnu til við-
halds og því þarf bóndinn sjálfur að þekkja
vel þau tæki og tól sem hann kaupir og hafa
aðstöðu og verkfæri til að dytta að því sem
aflaga fer.
Starfið er því fjölbreytt en um leið gef-
andi, samskiptin við lifandi skepnur alla daga
krefjast vakandi áhuga eigi að nást það besta
fram hjá hverjum og einum einstaklingi og
það gefur þessu aukið gildi.
Kennsla, sveitarstjórnarpólitík og
heimilisrekstur
Það er þó fleira að fást við. Ég hef kennara-
próffrá Kennaraháskóla íslands og hef kennt
meira eða minna frá tvítugsaldri. Lengst af
hef ég kennt við grunnskólann hér í sveitinni
og þá fyrst og fremst unglingum, nú síðari ár
í hálfri stöðu. Ennfremur sit ég nú í sveitar-
stjórn í okkar 700 manna sveitarfélagi sem
nýlega er sameinað úrfjórum smærri hrepp-
um og í þá vinnu fer talsverður tími. Auk
þessara starfa held ég að sjálfsögðu heimili.
Það er þó ekki þar með sagt að ég standi þar
ein í ströngu alla daga því eins og sjá má er
ég ekki alltaf heima, ég kenni þrjá daga vik-
unnar og þá þurfa aðrir að sjá um sig og
heimilið þannig að allt byggist þetta jú á
samvinnu.
Á sveitaheimili er heimilishaldið e.t.v. eitt-
hvað frábrugðið því sem gerist í þéttbýlinu,
til dæmis eru alltaf fjórar máltíðir á dag.
Bóndi minn og vinnumaður vinna úti alla
daga, langan vinnudag, þeir þurfa staðgóð-
an mat. Ég og sonur okkar erum í mötuneyti
í skólanum að hluta en að öðru leyti erum við
öll I fæði heima og ósjaldan eru aukamenn í
mat, af ýmsum ástæðum. Þetta krefst tals-
verðrar fyrirhyggju og skipulagningar og á
haustin er því sankað að sér mat í frystikist-
urnar og reynt að búa í haginn fyrir veturinn.
Lögbundin fræðsla liggur niðri
En nú er nóg komið af lýsingum á starfi mínu
og einkahögum, rétt er að snúa sér að því
sem hæst ber og um leið því sem ég drap á í
upphafi sem sameiginlegt áhugamál okkar
allra, velferð barnanna og fjölskyldunnar.
Hvernig er ástandið í dag? Vægast sagt
ekki ánægjulegt, börn okkar sitja heima og
lögbundin fræðsla þeirra liggur niðri. Hvað
veldur, hvað er til ráða?
Nú er það svo að ég sé þetta mál frá
mörgum sjónarhornum. [ fyrsta lagi sem for-
eldri, í öðru lagi sem kennari og í þriðja lagi
sem sveitarstjórnarmaður. Það er erfitt að
slíta þetta þrennt sundur og því er það svo
að samúðin liggur í raun fyrst og síðast með
börnunum sem að ósekju fá ekki lögbundna
fræðslu. Þetta ástand er í raun óásættanlegt,
en hvað er til ráða?
Ljóst er að geta sveitarfélaga til að mæta
gríðarlega auknum kostnaði við rekstur skól-
anna er afar bágborin. Skólarnir eru þó þær
stofnanir sem hverju samfélagi eru hvað mikil-
vægastar, ef ekki er sátt um skólana og íbúar
hvers samfélags bera ekki traust til hans er
samfélagið um leið í uppnámi. Þetta er ekki
hvað síst greinilegt í hinum smærri byggðum
þar sem baráttan stendur jafnvel um að halda
skólunum og óttinn um að missa þá alveg er
yfirvofandi.
Kennarastarfið er gefandi, fullt ábyrgðar
en einnig óumdeilt slítandi. Grunnskólakenn-
arar eru ekki ofhaldnir af launum sínum og
þurfa raunverulega kjarabót. Hvort hún getur
áunnist f einu skrefi er svo aftur vafamál.
Yfirfærsla skólamála frá ríki til sveitarfé-
laga var á sínum tíma umdeild ákvörðun. Um
hana tjóir ekki að deila nú, en hins vegar má
deila um viðskilnað ríkisins við þennan mála-
flokk. Margir telja að vel hafi verið gert við
sveitarfélög og ríflega skammtað, en ég held
þó að fáum blandist hugur um að þegar yfir-
færslan fór fram hafði kennarastéttin lengi
verið svelt og það kom í hlut sveitarfélag-
anna að rétta hlut hennar.
Lausn þessarar deilu sem nú stendur hlýt-
ur að nást með málamiðlun, báðir deiluaðilar
þurfa að draga eitthvað í land og eins tel ég
óhugsandi annað en ríkisvaldið þurfi að end-
urskoða tekjustofna sveitarfélaga með það
fyrir augum að gera þeim kleift að reka
blómlegt skólastarf um allt land.
Með kveðju úr sveitinni
40 / 4. tbl. / 2003 / vera