Vera - 01.08.2004, Síða 45

Konureru með meira
viðskiptavit en karlar
segir Phabbý Nthekadona fisksölukona
Phabbý Nthekadona er athafnakona i
stóru fiskiþorpi við Malavívatn. í gegn-
um tíðina hefur hún stundað viðskipta-
rekstur af ýmsu tagi en kaup og sala á
fiski hefur verið hennar aðalstarf síðan
1986. „Á þeim tíma vann maðurinn
minn sem þjónn á einu af hótelunum
hérna við vatnið og hann gaf mér 50
kwacha (u.þ.b 33 ísl. kr.) til að byrja
fisksöluna." Síðan hefur viðskiptastarf-
semin vaxið jafnt og þétt og eru fiskvið-
skipti hennar nú meðal þeirra öflugustu
á svæðinu en víða fer af henni orð fyrir
mikla viðskiptakænsku.
Phabbý fæst aðallega við sölu á þurrkuðum
fiski en einnig á ferskum fiski á ákveðnum
tíma ársins. Hún segir sveigjanleika og getu
til að fylgja markaðssveiflum vera undir-
stöðu happasælla viðskipta en Ijóst er að
hennar eigin útsjónarsemi og dugnaður
hafa einnig skipt höfuðmáli: „Það er auð-
veldara að selja ferskan fisk þegar fólk er ný-
búið að selja uppskeruna sína í apríl eða maí.
Þá hefur það peninga milli handanna. ( sept-
ember þarf fólk að nota peningana til að
borga skólagjöld barna sinna og til að undir-
búa garðana sína fyrir rigningartímann. Það
þýðir að það er of áhættusamt að versla með
ferskan fisk og þá sný ég mér að sólþurrkuð-
um fiski."
Fiskinn er hægt að selja allt árið og er
hann því ákjósanleg markaðsvara að mati
Phabbýar: „Landbúnaðarvörur eins og mais
eða tóbak (sem eru algengar versl-
unarvörur í Malaví) verður að
rækta yfir rigningatímann og upp-
skeran er svo seld einu sinni á ári.
Eftir það ertu tekjulaus það sem
eftir er ársins." Oftast kaupir
Phabbý fiskinn af nokkrum smá-
bátaútgerðarmönnum sem landa
á ströndinni við heimaþorp hennar
Makawa, en ólíkt flestum sem
stunda fiskviðskipti á svæðinu hef-
ur hún nógu háan höfuðstól til að
kaupa líka af togurum sem fiska á Malaví-
vatni. Það er hagstæðara fyrir hana að kaupa
af togurunum því þá þarf hún bara að kaupa
af einum aðila í stað margra, en sjaldgæft er
að einn smáútgerðarmaður hafi nógan afla
handa henni. Phabbý stundar einungis
heildsöluverslun. Þegar hún verslar með
ferskan fisk kaupir hún ís og leigir lítinn pall-
bíl til að flytja hann á markað í næstu borg.
Þegar hagstæðara er að selja þurrkaðan fisk
kaupir hún fiskinn ferskan og sólþurrkar
hann heima hjá sér með hjálp fjölskyldunn-
ar. Hún flytur svo þurrkaðan fiskinn á mark-
aðinn á stórum pallbíl sem hún leigir með
öðrum fisksölum á svæðinu.
„Ferskan fisk þarf ekki að vinna og beinn
hagnaður af þeirri verslun er meiri. En við-
skiptin með þurrkaðan fisk eru hins vegar ör-
uggari því hann geymist betur og þú hefur
lengri tíma til að selja hann á markaðinum.
Ferska fiskinn verður þú að selja samdæg-
urs," segir Phabbý. Hún selur bæði ferska og
þurrkaða fiskinn yfirleitt á sama markaðinum
í borginni Blantyre þar sem hún hefur fasta
viðskiptavini og aðstoðarmann á launum til
að hjálpa sér við söluna. Fiskviðskipti
Phabbýar eru hluti af afar flóknu markaðs-
neti á fiski í Malaví. Margir viðskiptavina
hennar selja fiskinn áfram í heildsölu eða
smásölu á ýmsum borgarmörkuðum en aðr-
irflytja hann aftur út á land allt til fjarlægustu
sveitahéraða.
13 barna móðir og byggði hús sitt sjálf
Phabbý er þrettán barna móðir og þar á
meðal eru þrjú tvíburapör! Hún segir þó að
barnalánið sé blönduð hamingja. „Ef ég ætti
ekki öll þessi börn þá væri ég auðug kona í
dag," segir hún ákveðin. „En það var ekkert
um þessa hluti rætt á þeim tíma sem ég
eignaðist mín börn. Fólk bara eignaðist börn
og enginn talaði um getnaðarvarnir eða fjöl-
skylduskiþulag eins og nú er gert." Rekstur
heimilisins hefur oft verið þungur en Phabbý
segir hann lenda mest á sér því hún fái litla
hjálþ frá eiginmanni sínum - segir hann
raunar hafa brugðist flestum skyldum mala-
vísks eiginmanns. „Allur kostnaður heimilis-
ins lendir á mér," segir hún gröm. „Ég byggði
meira að segja húsið okkar sjálf og Guð er
mitt vitni um það!" Samkvæmt hefðum Yao
ættflokksins, sem Nthekadona hjónin til-
heyra, er það skilyrðislaus skylda eigin-
manna að sjá eiginkonum sínum fyrir hús-
næði. Phabbý segir háttalag eiginmanns
hennar enga undantekningu í malavísku
samfélagi. „Karlar í Malaví leggja allar byrðar
heimilisins á herðar eiginkvenna sinna. Jafn-
vel þó þeir afli tekna lendir mestur rekstur
heimilisins á konunum en þeir eyða sínum
peningum í bjór og hjákonur!"
Phabbý er ekki eina malavíska konan sem
telur á konur hallað i malavísku samfélagi og
hún er eindregið þeirrar skoðunar að konur
hafi meira viðskiptavit en karlar því þær
kunni betur að fara með peninga. Phabbý
telur að aðstæður kvenna í Malaví hafi í raun
versnað undanfarin ár þrátt fyrir að konur
hafi nú meiri möguleika en áður
að afla sjálfstæðra tekna - það geri
það einfaldlega að verkum að
meiri ábyrgð færist yfir á þær. En
hún segir þó konur líka bera
ábyrgð á almennt versnandi
ástandi: „Þegar konur verða fjár-
hagslega sjálfstæðar hætta sumar
þeirra að sýna manni sínum virð-
ingu," segir hún. „Ég hef séð þetta
gerast, þær breytast. Þær hætta að
styðja eiginmenn sína og neita að
þvo fötin þeirra. Þær segjast engan tíma hafa
fyrir heimilið en eyða tíma sínum í vinnuna
og fara jafnvel að slá sér upp með öðrum
mönnum. Ég hef séð þetta gerast og þetta er
ástæðan fyrir því að margir menn eru
hræddir við að leyfa konum sínum að stunda
viðskipti."
KARLAR í MALAVÍ LEGGJA ALLAR BYRÐAR
HEIMILISINS Á HERÐAR EIGINKVENNA SINNA.
JAFNVEL ÞÓ ÞEIR AFLI TEKNA LENDIR MESTUR
REKSTUR HEIMILISINS Á KONUNUM EN ÞEIR
EYÐA SÍNUM PENINGUM í BJÓR OG HJÁKONUR!
vera / 4. tbl. / 2003 / 45