Vera - 01.08.2004, Side 52

LOGRFRÆÐI /
í NOREGI HAFA ALLIR STJÓRNMÁLAFLOKK-
AR SETT SÉR KYNJAKVÓTA - ÁN ÞESS AÐ
ÍHLUTUN RÍKISINS KOMI ÞAR TIL - OG ÞAR
HEFUR, EINS OG MARGIR VITA, HLUTFALL
KVENNA í RÍKISSTJÓRNUM EKKI FARIÐ
UNDIR 40% FRÁ 1990
ir kynnu að eiga rétt á sér.,,ai Því fer
hins vegar íjarri að jafnréttislögin
lögbjóði þær.
Það er því ekkert í lögum -
hvorki jafnréttislögum né stjórn-
arskrá - sem kemur í veg fyrir að
kynjakvótar eða algerar forgangs-
reglur verði leiddar í lög.,iI Það
byggist einfaldlega á pólitísku mati
hvort þær eigi rétt á sér og þar eru
sterk rök á báða bóga. Það væri því vel þess
virði að skoða hvernig slík kerfi hafa virk-
að. Kynjakvótar hafa verið mikið notaðir á
Norðurlöndum, þó auðvitað séu skiptar
skoðanir um þá þar eins og annars staðar. í
Noregi hafa allir stjórnmálaflokkar sett sér
kynjakvóta - án þess að íhlutun ríkisins
komi þar til - og þar hefur, eins og margir
vita, hlutfall kvenna í ríkisstjórnum ekki
farið undir 40% frá 1990. Hins vegar eru
kynjakvótar í norsku sveitarstjórnar-
lögunum." Þar er í reglum um hlutfalls-
kosningar að 40% frambjóðenda á listum
skuli vera af hvoru kyni. Þetta gildir ef á að
kjósa a.m.k. fjóra, eigi bara að kjósa tvo eða
þrjá eiga frambjóðendur að vera af báðum
kynjum. Komi í ljós við talningu að færri
en 40% fulltrúa af lista sem fær fjóra eða
fleiri fulltrúa í sveitarstjórn eru af hvoru
kyni eða að ekki eru fulltrúar beggja kynja
á framboðslista sem fær tvo eða þrjá full-
trúa færist fólk upp listann sem því nemur.
Samsvarandi reglur gilda um varamenn.
Það er óhætt að fullyrða að þessar reglur
hafi - ásamt kvótunum hjá flokkunum -
haft áhrif á stjórnmálaþátttöku norskra
kvenna. Þó ekki sé annað þá þjálfast fólk í
stjórnmálastörfum á sveitarstjórnarstiginu
og potturinn sem hægt er að velja fólk úr
til frekari stjórnmálastarfa verður fjöl-
breyttari.
Þetta dæmi er eitt af þeim sem mér
finnst að ætti að skoða áður en er talað um
kvóta eða algerar forgangsreglur eins og
pestina. Sterkustu rökin gegn slíkum að-
gerðum eru að það sé andstætt jafnréttis-
hugsjóninni að meðhöndla fólk misjafn-
lega á grundvelli kynfcrðis."1
Á móti má segja að núverandi ástand er
ekki jafnrétti og það eigi að stuðla að því."“
Það eigi m.ö.o. ekki bara að vera formlegt
jafnrétti, þannig að sömu leikreglur gildi
um alla (sbr. auglýsingar Jafnréttisstofu
um krókódíla og apa sem eiga að klifra upp
í tré, en þær hafa m.a. birst í Veru)
heldur efnislegt eða raunverulegt
jafnrétti. Sjálfri finnst mér t.d. ekki
augljóst að það sé verið að valta
yfir réttindi nokkurs manns eða
reynslu þegar þátttaka beggja
kynja er tryggð í nefndum með
jafn víðtækt starfssvið - og þar
sem fólk hefur jafn misjafnan bak-
grunn - og í sveitarstjórnum. En
hvernig sem fólk metur það hvort eigi að
nota kvóta eða algerar forgangsreglur eða
ekki, er ljóst að lagaramminn hér gerir ráð
fyrir að hægt sé að ganga þó nokkuð lengra
í þá átt heldur en gert er.
Ragnhildur Helgadóttir er lektor við laga-
deild Háskólans í Reykjavík. Hún lœrði lög-
frœði við Háskóla íslands og síðar University
ofVirginia og lauk þaðan doktorsprófi 2004.
Þessigrein er að uppistöðu til fyrirlestur sem
var fluttur á ráðstefnunni Völd til kvenna,
sem haldin var á Bifröst 2.-3. júní 2004.
dómstólsins m.a. í máli Marschall gegn Land Nordrhein-
Westfalen (1997) ECR 1-6363. Það er ekki svigrúm til að
fjalla nánar um Evrópuréttinn á þessu sviði hér, en eitt af
því sem þar skiptir máli er að forgangsreglur útiloki ekki að
hvert tilvik sé metið.
xx Sjá 16. og 36.-38. gr. Lov om kommuner og fyl-
keskommuner nr. 107 frá 25. september 1992.
xxi Sjá Guðrún Erlendsdóttir, Á að lögfesta ákvæði um
jafnrétti kynjanna? Tímarit lögfræðinga 3.h. 1978.
xxii í mars 2004 lagði Atli Gíslason fram þingsályktunartil-
lögu um reglur um kynjahlutföll. í greinargerðinni með
tillögunni er hún rökstudd með því að það séu „mannrétt-
indi að sjónarmið, reynsla og þarfir bæði kvenna og karla
séu höfð að leiðarljósi við alla stefnumörkun og ákvarð-
anatöku stjórnvalda... Konum er í dag mismunað hvað
varðar stöðuveitingar og við skipanir í nefndir og ráð. Til-
laga þessi er sett fram í þeim tilgangi að vinna gegn þessari
mismunun.” Sjá þingskjal nr. 1192 á 130. löggjafarþingi.
Tillagan komst ekki á dagskrá þingsins.
Geitin
- eöa hver er Sylvia?
eftir Edward Albee Leikstjóri: María Reyndal
BORGARLEIKHUSIÐ
Leikíélag Reykjavíkur • Listabraut 3*103 Reykjavik
Miðasala 568 8000 • www.borgarleikhus.is
L E i k A R a r Þór Tulinius • Eggert Þorleifsson • Sigrún Edda Björnsdóttir • Hilmar Guðjónsson
52 / 4. tbl. / 2003 / vera