Ljósmæðrablaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 33

20. viku meðgöngu. Ákveðin mótefni af IgG flokki
fara yfir fylgju frá móður til barns, en það gera IgM
og IgA mótefnin ekki. Finnist bráðamótefnin IgM og
IgA í blóði nýfæddra barna er það því öruggt merki
um að barnið er með meðfædda Bogfrymilssótt.
Dönsk rannsókn sem gerð var á árunum 1992 —
1996 sýndi að með nýjum aðferðum við að skoða
þessi bráðamótefni gegn Toxoplasma með blóðprufu
á filtpappír (PKU bóðprufan), fundust um 80% af
öllum meðfæddum Bogfrymilssóttartilfellum (Peter-
sen, E. og Lebech, M., 1998).
HOemig er best að forðast smit af •Oölclttm
Tojcoplasma?
Toxoplasma smitast eftir tveim meginleiðum:
1. Með vefjablöðrum úr hráu eða illa meðhöndluðu kjöti
2. Með fæðu sem menguð er af eggblöðrum
Þar sem allar dýrategundir geta smitast af Toxo-
plasma geta allar kjötafurðir borið sníkilinn í sér í
vefjablöðrum. Unnt er að drepa sníkilinn með því að
gegnhita kjötið í a.m.k. 66°C eða meira eða frysta í
a.m.k. sólarhring í djúpfrysti. Einnig þarf að gæta
þess að meðhöndla ekki hrátt og soðið kjöt með
sömu áhöldum og að vökvi úr kjötinu fari ekki á aðr-
ar matvörur.
Eggblöðrumar geta einungis borist með kattaskít.
Eggblöðrurnar eru mun harðgerðari en vefjablöðr-
urnar og geta lifað af hita, þurrk og frost í lengri tíma.
Þar að auki geta eggblöðrurnar borist langar vega-
lengdir með vatni og vindum. Þær geta því leynst í
blómabeðinu og matjurtagarðinum þótt enginn kött-
ur komist þangað.
Til að minnka líkur á smiti af völdum
Toxoplasma er gott að notast við eftirfarandi leið-
beiningar (Dubey J.P., 1998):
• Notið gúmmíhanska við alla garðvinnu.
• Þvoið grænmeti mjög vel áður en þess er neytt,
sérstaklega ef það er ræktað í eigin garði.
• Sjóðið neysluvatn þegar það er tekið úr lækjum
og tjörnum.
• Þvoið hendur vel með vatni og sápu eftir garð-
vinnu og meðhöndlun á hráu kjöti.
• Þvoið vel skurðbretti, hnífa og vask eftir með-
höndlun á hráu kjöti.
• Smakkið ekki á kjöti fyrr en það er fulleldað.
• Matreiðið kjöt þannig að það hitni í gegn í a.m.k.
66°C. Örbylgjur drepa ekki Toxoplasmasníkilinn.
• Hyljið sandkassa þegar þeir eru ekki í notkun til
að koma í veg fyrir að kettir skíti í þá og skiptið
reglulega um sand í þeim.
• Þeim sem eiga ketti skal bent á að skipta daglega
um kattasand og nota við það gúmmíhanska.
Barnshafandi konur ættu ekki að sjá um það verk.
Fóðrið ketti einungis á soðnu kjöti, dósamat eða
þurrfóðri. Innikettir eiga síður á hættu að fá í sig
Toxoplasma en útikettir geta fengið sníkilinn úr
fuglum og nagdýrum sem þeir veiða.
Lokaorð
Sníkillinn Toxoplasma gondii veldur Bogfrymilssótt
og getur smitast frá móður til fósturs, taki kona smit
á meðgöngu. Þar sem afleiðingar meðfæddrar Bog-
frymilssóttar geta verið mjög alvarlegar og skaðað
barnið varanlega er mikilvægt að koma í veg fyrir að
barnshafandi konur smitist af Toxoplasma. Það er
von mín að þessi grein hafi gefið ljósmæðrum grunn
til að byggja fræðslu sína til bamshafandi kvenna á.
Heimildaskrá:
Allain J.P., Palmer C.R., og Pearson G., 1998.
Epidemiological study of latent and recent infection
by Toxoplasma gondii in pregnant women from a
regionalpopulation in the U.K. J Infect; 36(2): 189-196.
Cook A.J., Gilbert R.E., Buffolano W., ofl., 2000.
Sources of toxoplasma infection in pregnant women:
European multicentre case-control study. British
Medical Journal; 321(7254): 142-147.
Dubey J.P., 1998. Wliat you should know about
Toxoplasmosis. The AVMA Network. http://avma.-
org/care4pets/antoxo.htm
Evengard B., Lilja G., Malm G., Kussofsky E.,
Oman H., Forsgren M., 1999. A retrospective study
of seroconversion against Toxoplasma gondii durin
3.000 pregnancies in Stockholm. Scandinavian Jo-
urnal of Infectious Diseases; 31(2): 127-129.
Heiðdís Smáradóttir og Karl Skírnisson, 1996.
Um katta- og hundasníkjudýr í sandkössum. Lækna-
blaðið 1996; 82: 627-634.
Jenum A., Kapperud G., Stray-Pedersen B., Mel-
by K.K., Eskild A. og Eng J., 1998. Prevalence of
Toxoplasma gondii specific immunoglobulin G
antibodies among pregnant women in Norway. Ep-
idemiol Infect; 120(1): 87-92.
Petersen E., og Lebech M., 1998. Screening for
toxoplasmose. Tidsskrift for Jordemodre; 108(11):-
16-17.
Peyron F., Wallon M., Liou C., og Garner P,
2000. Treatments for toxoplasmosis in pregnancy.
Cochrane Database Syst Rev 2000; (2): CD001684
Dagný Zoega
September 2000
UÓSMÆÐRABLAt)®
33