Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1878, Blaðsíða 53

meira en hundrað árum ýngri, svo sem frá fyrra hluta tólftu
aldar.
I hinu rómverska eða eiginlega að segja katólska tímatali,
sem vér höldum og er aðaltal f almanakinu, er eitt aðal-atriði
mjög merkilegt, og það er aðskilnaðurinn milli kirkjuársins og
leikmanna-ársins eða hins borgaralega árs. Kirkjuárið lætur
ekki mikið yfir sér, og alþýða manna tekur svosem lftið eptir
þvf, en það er þó í raun og veru fast sambundið í sinni röð.
Þessi skiptíng milli kirkjuárs og leikmanna-árs er upphaflega
komin frá austurlöndum, einkum frá Gyðíngum, þvf þeir byrj-
uðu leikmanna-ár sitt á haustin í Oktober, en kirkjuárið á
páskum, og svo stóð nokkra stund, þartil farið var að halda
jólin í minníngu fæðíngar Krists, þá varð að skilja jólin frá og
hafa bil á milli þeirra og páskanna, eða upprisuhátíðarinnar;
fyrir þessa skuld byrjum vér kirkjuárið með aðventunni, sem
er eiginlega undirbúníngstími til jólanna, því adventus þýðir til-
komu (Krists). A jólaföstunni eru fyrir þessa sök valin guð-
spjöll, sem benda á Krists tilkomu, fyrst innreið hans f Jeru-
salem, og þar næst hans síðari tilkomu til dómsins. Þá eru
enn tveir sunnudagar, þar sem guðspjöllin eru valin um fyrir-
rennara Krists, Jóhannes skírara, og er þarmeð táknað sam-
bandið við Krists fæðíngu. Miklar umræður hafa verið um
það, hvenær Krists fæðíngardagur sé rétt settur, og var það
fyrst á síðara hluta fjórdu aldar (um 370), að það var almennt
ákveðið að setja hann 25. December. A Norðurlöndum vildi
það svo heppilega til, að menn héldu eina stærstu hátíð um
sama leyti, þegar sólin fór fyrst að koma í ljós á ný og dag-
ana tók að lengja, og kölluðu þessa hátíð jól. Sumir segja,
að það nafn sé dregið af Jólni, sem var eitt af heitum Oðins,
en það er lfklega ímynduð tilgáta. Þegar jólin voru orðin
hátfð f kristninni, þá varð áttundi dagurinn eptir einnig há-
tíðisdagur, og svo er eptir hverja meiriháttar hátíð í katólsku
kirkjunni, að hver hefir sinn áttadag eða octava (áttund), sem
heyrir hátíðinni til, og er einn af þeim dögum, sem mest eru
tignaðir. Þessi siður er upphaflega frá Gyðíngum kominn, því
stærstu hátíðir þeirra, þrjár á ári, stóðu í átta daga; þá voru
samfelldar helgar milli jóla og áttadags eða nýjárs, og þegar
svo stóð á, sem var þegar jóladaginn fyrsta bar upp á mánu-
dag, þá voru sem menn kölluðu brandajól, því allir dagar vik-
unnar voru helgidagar. Eptir siðaskiptin var jólahelgin stytt,
og voru fyrst fjórir helgidagar, en nú eru orðnir tveir, og
þegar Jón meistari Vfdalín var biskup voru þrír haldnir. A
brandajólum voru þá fjórir samfelldir helgir dagar á sjálfum
jólunum, tveir á nýjárinu og tveir á þrettánda.
Nýjársdagur er upphaflega, eins og þegar var sagt, eigi
kristinn hátíðardagur, heldur einúngis svosem áttund eða átt-
undarhelgi (octava) jóladagsins. Rómverjar héldu minnfngu
fyrsta dagsins í árinu með mikilli viðhöfn, og kenndu þann dag
(51)