Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1878, Page 55

sögum katólskra manna, og í kvæði Jóns biskups Arasonar,
Ljómunum, eru þeir nefndir Caspar, Melchior og Balthasar.
Aðrir nefna þá öðrum nöfnum. Saga „um ena heilögu þrjá
konúnga" er til á íslenzku og rituð að líkindum á fimtándu
öld, á skinnbók f bókhlöðu Svía konúngs i Stokkhólmi, Nr. 3
í arkarbroti. Þrettándinn var lengi haldinn sem mikill helgi-
dagur, og var fyrst af tekinn 1770 (kansellibréf 9. Marts 1771)
eptir tilskipun, sem Struense útvegaði.
7. Januar var kölluð Eldbjargarmessa, því þá skyldi
slökkva jólaeldinn og jólaboðsgestirnir ríða af garði; þá voru
jólin úr gaiði gengin. Þess er getið, að f Þelamörk i Noregi
var þessi dagur helgur haldinn og kallaður Eldbjargardagur, í
minníng þess, að sólin var þá að koma aptur fram með yl sinn
og eld, eptir sólhvörfin. Þá var drukkið Eldbjargarminni. Mat-
móðirin í húsinu kom inn með ölbolla, staðnæmdist fyrir framan
eldstóna og drakk skál eldsins með þessum formála;
Svo hár minn eldur,
en hvorki hærri né heitari heldur.
Sfðan var drukkið svo, að menn settust á gólfið með bollann
millum fóta sér og hendur fyrir aptan bakið, tóku síðan boll-
ann upp með tönnunum, tæmdu hann og köstuðu honum aptur
fyrir höfuð sér. Ef bollinn kom niður á hvolfi, þá var maður
feigur, og skyldi deyja á ári þvf, sem fór í hönd.
Þessi dagur er í Danmörku og Noregi helgaður Knúti her-
toga. Það var Knútur lávarður, sonur Eirlks eygóða Dana-
konúngs. Hann var hinn vinsælasti maður í Danmörku, og var
settur jarl í Slesvík, en síðan var hann svikinn af Magnúsi
Nikulássyni frænda sínum, og drepinn á Sjálandi nálægt Hríng-
stöðum, 7. Januar 1131. Sonur hans var Valdemar Dana kon-
úngur hinn fyrsti, sem fékk páfann til að lýsa yfir helgi Knúts
1770. í Knytlínga sögu er sagt frá um ætt og uppruna Knúts
lávarðar og um Valdemar son hans og fleiri ættmenn.
10. Januar er nefndur Páll einbúi. Plann var einsetu-
maður og andaðist hérumbil ár 341. Sumir telja hann fyrsta
einsetumann. Saga af Páli heremita er líklega hin sama, og
er til á íslenzku heil í skinnbók frá fimtándu öld í Stokkhólmi,
Nr. 2 í arkarbroti.
11. Januar er Brettivumessa. Hennar dagur var haldinn í
Noregi og á Islandi frá fornu, og er haldið hún hafi verið frá
Irlandi (Brictiva). Af henni er á íslandi komið konunafnið
Broteva, sem er nú orðið sjaldgæft, en var fyrrum tfðkan-
legt. Þegar talið var fólk á Islandi 1860 voru þó í Eyjafjarð-
ar sýslu einni fimm Brotevur, en annarstaðar á landinu var
víðast engin með því nafni, og engin er þá nefnd Brettiva.
Hyginus (sem minnzt er á við 12. Januar) var tíundi
biskup í Róm, sem talið er. Um hann er sagt, að hann hafi
fyrstur skipað guðfeðgin við barnaskírn, svo að skírð börn
væri ekki hjálparlaus í ofsóknunum móti kristnum, ef þau
misti foreldra sína eða yrði munaðarlaus. Hann leið píslar-
(53)