Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1878, Blaðsíða 63

hafsorð. — Á þenna dag fellur Jónsmessa Hóla-biskups
Ogmundarsonar; hún var fyrst lögtekin á alþíngi ár 1200, og
þá voru tekin upp bein hans eða helgur dómur, eptir fyrirsögn
Brands biskups Sæmundarsonar, þenna dag 3. Marts, og áheit
gjör, en hátíð þessi var fallin svo úr gildi, að í tíð Auðunnar
biskups 1320 þá voru súngnar tíðir að eins, en eigi haldið
heilagt, en þá var endurnýjuð hátiðin af Auðunni biskupi og
skipað að sýngja tvöfalt síðan á þenna dag í öllu Hóla stipti.
Onnur hátíð í minníng Jóns biskups var á andlátsdag hans
23. April, Hvorug þessara messna er í danska almanakinu. Af
Jóni biskupi helga eru til þrjár sögur, og eru prentaðar í
Biskupasögum, þær sem á íslenzku eru (Biskupas. I. B.); þær
eru merkilegar og harla gamlar.
5. Marts. Hvlti Týsdagur og Sprengikvöld.
6. Marts. Öskudagur, sjá við föstuna 17. Februar.
9. Marts er haldin minníng 40 riddara. Það er minníngar-
dagur þess, að 40 rómverskir hermenn voru píndir og seinast
brenndir fyrir trúarinnar sakir, í borg sem hét Sebasta í Ar-
meníu, á tímum Licinius keisara ár 320. Um písl þessara 40
riddara er saga til á fslenzku, og er á skinnbók í safni Arna
Magnússonar, Nr. 623 4to. Það var trú margra, að það sem
viðrar á dag 40 riddara, því hinu sama mun viðra í 40 daga
á eptir.
12. Marts er Gregoriusmessa haldin, í minníng Gre-
gorius páfa hins fyrsta, sem og er kallaður hinn mikll. Hann
var hinn ágætasti maður, og ríkti fyrir og um 600. Það er
einkum talið honum til frægðar, að hann kom kristni á Eng-
land. Það var siður hans að kaupa úr þrældómi fátæk börn,
einkum af Norðurlöndum, og þess er getið, að það hafi verið
siður í Noregi, að fátæk börn, og einkum stúlkur, hafi klædt
sig í allskonar prjál að gamni sínu dagana frá 1. Marts til Gre-
goriusmessu, og kallað sig Gregoriusbrúðir og Gregoriussveina,
og farið svo húsa á milli og beiðast ölmusu. Þetta mun án
efa vera sprottið af því, að Gregorius páfi var mikill skólavin-
ur, og að honum til heiðursminníngar var haldin á Gregorius-
messu hátíð f skólanum, en Gregorius páfi hinn fjórði skipaði
messudaginn. Til er saga af Gregorius páfa f safninu af
helgum mönnum, sem er á skinnbókum í safni Svíakonúngs
í Stokkhólmi Nr. 2 og 3 f arkarbroti.
13. Marts. Imbrudagar eða Sæluvika. Þess var áður
getið um fösturnar (17. Febr.), að fjórar föstur voru haldnar á
ári, ein á hverjum fjórðúngi árs, og voru kallaðir fjögra ár-
tíða föstur (jejunia quatuor temþoruvi). Þá var viku fasta í
hvert sinn, og átti að gefa fátækum mat sinn, því er kölluð
Sæluvika, að þá áttu fátækir að eiga gott. Nafnið er ýmislega
afbakað úr latínunni, og er orðið úr því Quatember, Tamperdag
(á dönsku) og Emberday (á ensku) en á íslenzku heita það
Imbrudagar. I einu fornu riti er heiti Imbrudaga leidt af
imbres, sem þýðir regnskúrir, svo að Imbrudagar þýðaeptirþví
„skúrdaga", og segir höfundurinn að þaðséafþví, aðþeirsé „fyrst
(61)