Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Side 83

úrulögmálum, og að það þyrfti engan æðri anda til
að stjórna því, sem gerðist.
Til þess að ráða bót á því öngþveiti, sem náttúru-
vísindin voru komin í, þurfti því ekki eingöngu að
finna nýjar leiðir út úr ógöngunum, heldur þurfti
einnig að berjast við kirkjuvaldið og rótgróna hjá-
trú, sem sprottið hafði upp af hinum villandi kenn-
ingum Aristótelesar.
Sá sem mest og bezt háði þessa baráttu var ítal-
inn Galileó Galilei, sem uppi var í kringum 1600,
og þó að hann komi ekki sérstaklega við sögu atóm-
kenningarinnar, þá er hann þó sá, sem gerði frekari
þróun hennar mögulega með því að gerbreyta hugs-
unarhætti og afstöðu manna til náttúruvísindanna.
Aðferð sú, sem Galilei notar við vísindaiðkanir
sinar, stendur í skarpri mótsögn við það, sem áður
þekktist. Fram til hans tíma hafði heilinn verið
eina tækið, sem notað var við lausn vandamálanna,
þar sem eingöngu skynsemin var spurð ráða, en
Galilei leitar eftir svörum við viðfangsefnunum hjá
náttúrunni sjálfri. í stað lauslegra athugana koma
hjá honum nákvæmar mælingar, og þar sem þörf er
á framkallar hann með tilraunum þau fyrirbrigði,
sem hann óskar að mæla. Einkunnarorð hans hafa
siðan verið leiðarstjarna í öllum náttúruvísindum,
en þau eru: — „Mælið allt, sem mælanlegt er, og
gerið það mælanlegt, sem ekki er það. —“
Galilei fór engan veginn varhluta af ofsóknum
kirkjunnar. Gekk svo langt, að hann var á gamals
aldri neyddur til þess að sverja, að kenningar sinar
væru rangar, en engu að siður breiddust þær út, án
þess að lcirkjan réði við, og kollvörpuðu áhrifavaldi
því, sem kenning Aristótelesar hafði haft fram til
þessa.
Siðan atómkenningin var endurvakin, er nú að-
eins liðin hálf önnur öld, en þróun hennar á þessu
timabili hefur verið mjög ör og hefur fært okkur
(81)
6