Símablaðið - 01.12.1963, Blaðsíða 39

á vinnustöðum og eigi að stjórna öðrum
er hætt við að illa fari. Sá sem ekki hefur
lært að hlýða getur naumast stjórnað sjálf-
ur, en til góðrar verkstjórnar þarf bæði
þekkingu á fólki, skapfestu og góðvild.
Hér á landi hefur verkstjórn og forusta
heimila löngum farið saman. Það er ekki
fyr en á síðustu áratugum, sem fjölmennir
vinnustaðir hafa risið upp, þar sem einn
maður þarf að stjórna vinnu fólks, sem
er honum meira eða minna framandi.
Oft og einatt verður sami maðurinn að
sinna margþættum verkefnum öðrum en
verkstjórninni, t. d. gera áætlanir um
framkvæmdir bæði hvað kostnað og tækni-
legar framkvæmdir snertir.
Aðrar þjóðir hafa glímt við þann vanda
að finna leiðir til sem beztrar stjórnar
fjölmennra fyrirtækja, var um hríð mjög
hallast að því, að ráða sérstakan starfs-
liðsstjóra, aðalforstjóranum til aðstoðar.
Ekki hefur þessi aðferð gefizt að öllu leyti
vel, enda erfitt fyrir slíkan mann að miðla
málum milli aðalforstjóra og annarra
starfsmanna ef ágreiningur rís, án þess
að einhverjum finnist á sig hallað.
Séu fyrirtæki mjög umfangsmikil verð-
ur flestum mönnum ofraun að stjórna þeim
árum saman þannig, að þeir haldi heilsu
sinni og starfsorku óskertri. Sannanir
þess að of mikil völd og ábyrgð séu geð-
heilsu manna lítt til farsældar sjáum við
greinilega í mannkynssögunni, þar sem
það má teljast til undantekninga ef ein-
valdur hefur til lengdar getað stjórnað
ríki þannig að til velfarnaðar hafi orðið.
Lýðræðið hefur hvað stjórnarfar snert-
ir þann mikla kost, að ráðherrar koma og
fara eftir því sem flokksfylgi skiptist
hverju sinni og aðstæður innan flokkanna
gefa tilefni til. Á þennan hátt fá valda-
miklir menn alltaf öðru hvoru nauðsyn-
legar hvíldir eða a. m. k. tilbreytingar.
Þeim er það mikill fengur að geta rætt við
allan almenning á allt annan hátt meðan
þeir hverfa úr ráðherrastólum og læra
þannig margt gagnlegt. Þannig heldur
sami maðurinn í raun og veru alltaf áfram
að þroskast og vera opinn fyrir nýjum
málum, sem hætt er við að hann hefði lít-
inn tíma til að sinna að öðrum kosti.
Sennilega verður skynsamlegasta lausn
framtíðarinnar á stjórn fyrirtækja eitt-
hvað svipuð ráðherraskiptum í ríkisstjórn-
um, nema hvað umskipti gætu orðið reglu-
legri hjá fyrirtækjum og farið fram af
meiri fyrirhyggju, þar eð menn væru þar
aðeins valdir eftir hæfni í starfi en ekki
eftir hæfni í stjórnmálabaráttu. Þarna
væri verið að tryggja heilsu og starfsorku
beztu manna fyrirtækjanna öllum til hags-
bóta. Vitanlega er þessi aðferð því aðeins
framkvæmanleg að fyrirtækin hafi a. m. k.
tvo álíka hæfa menn til að gegna mestu
ábyrgðarstörfunum, þannig að aldrei yrði
um stöðnun að ræða sökum mannaskipt-
anna.
Þessari aðferð fylgja fleiri kostir og fleiri
en hér verða nefndir. Forstjórar sem innst
inni fyndu, að starfið væri í raun og veru
orðið þeim ofviða gætu notað slík umskipti
til að draga sig algerlega í hlé frá ábyrgð-
arstörfum án þess að bíða við það nokk-
urn álitshnekki.
Vafalaust myndi þessi aðferð einnig
gera mönnum auðveldara fyrir þegar að
eftirlaunaaldri kæmi að hverfa af sjónar-
sviðinu án mikilla sárinda, þeir væru áð-
ur búnir að skipta um starf og margsanna
sjálfum sér og öðrum að allt stæði ekki
og félli með þeim.
Líklegt er að almennar óvinsældir svo
og augljós óhæfni forstöðumanna myndi
leiða til þess, að þeir yrðu að hverfa að
fullu úr forstjórastólunum fyrr en ella ef
slíkum mannaskiptum yrði komið á. Þyrfti
þá ekki lengur að fórna almannaheillum
fyrir vanhæfni ákveðinna manna eins og
nú gerist. Um þetta yrði þó að setja strang-
ar reglur þannig að tryggt væri, að gegn
maður yrði ekki fórnarlamb múgmennsku
og umskiptin þannig óraunhæf og tilvilj-
unarkennd. Traustur siðgæðisgrundvöllur
og samvirkni beztu manna fyrirtækja eða
stofnana ætti að tryggja að slíkt kæmi
ekki fyrir.
Vandinn að stjórna fer sívaxandi eftir
því sem störf verða margbrotnari og upp-
eldi allt losaralegra. Jafnvel þótt uppeldið
væri með eðlilegum hætti, myndi almenn
SÍ M AB LAÐIÐ