Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.2006, Blaðsíða 23

Helgarblað DV
LAUGARDAGUR 25. MARS 2006 23
Hádegi á laugardegi fyrir 35 árum. Það hvessir úr austri og
það er dimmt yfir Hornafjarðardsi. Bátar hætta að draga
og halda til hafnar. Fjórir bátar eru komnir inn um ósinn
þar sem útfall er og innsigling erfið. Vélbáturinn Sigurfari fær á
sig brot og fer á hliðina. Skömmu síðar fær báturinn á sig tvö
brot til viðbótar og sekkur. Skipsmenn á bátum sem á eftir fylgja
horfa á Sigurfara sökkva. Það gera líka menn í landi, enda siður
austur á Höfn að fólk standi í Óslandinu þegar báta ber að. Um
borð eru tíu sjómenn. Tveimur þeirra er bjargað um borð í Giss-
ur hvíta, átta ungir sjómenn farast. Þeirra á meðal er Ævar Rafn
ívarsson, þrítugur eiginmaður og faðir þriggja ungra drengja.
Fjórða barnið er á leiðinni...
Þrjátíu og fimm ámm síðar sit ég á
fallegu heimili ekkju hans, Guðlaugar
Káradóttur, austur á Höfn í Homa-
firði. Hún hefur failist á að segja mér
af lífi sínu; lífi sem einkennist af stór-
um, þungum sorgarhöggum. Sorgum
sem hún fékk að kynnast sem bam að
aldri og hún ætlar líka að segja mér af
deginum þegar hún missti ástina í lífi
sínu. Þann dag missti hún ekki aðeins
eiginmann sinn, heldur líka bróður
sinn, frænda og góða vini og kunn-
ingja. Höfn er lítið og samheldið sam-
félag og það átti eftir að sýna sig á
þessum erfiðu tímum.
„Ég hef aldrei fundið neinn eins og
Ævar Rafn," segir hún. „Hann var
skapgóður, ljúfur, vildi allt fyrir alla
gera, var mikill kokkur og bakari.
Hann var líka mikill tiltektarmaður;
var allt í öllu og hef engan hitt sem
hefur getað komið í hans stað."
Guðlaug Káradóttir fæddist í
Syðra-Firði íLóni, næstelst sex systk-
ina ogkynntist sorginni ungað árum:
„Við fluttum hingað á Höfn þegar
ég var á þriðja ári," segir hún. „Þá
vom svo fá hús hér að ég gat næstum
talið þau á fingmnum og ég gat farið
inn í hvert hús og þegið köku! Það
sem háði mér mikið var að ég er fædd
með gallaða sjón á báðum augum,
aðallega þó á hægra auga, sem ég svo
blindaðist á 12 ára gömul. Krökkun-
um fannst því gott að stinga mig af og
án efa hefði ég verið einmana sem
bam ef Halldór bróðir minn ekki ver-
ið duglegur að hafa mig með sér.
Hann var hitt augað mitt."
„Um borð voru eigin-
maður minn, bróðir,
frændi og alla hina
sjómennina þekkti ég
vel. Tveimur mönnum
hafði verið bjargað.
Enginn hafði komið til
mín að segja mér frá
slysinu, ég frétti afþví
fyrir tilviljun, tveimur
klukkustundum eftir
að báturinn sökk..."
En það var ekki eingöngu meðal
bama sem sjóndepra Guðlaugar
mætá skilningsleysi:
„Stóra vandamálið var að kennar-
amir rifu af mér bækumar," segir
hún. „Ég sá svo illa að ég þurfti að fara
með bækumar upp að andlitinu -
helst leggja þær á nefið á mér - til þess
að sjá, en þá sá ég með því auga sem
ég síðar varð blind á. Enginn kennari
skildi að ég þyrfti að gera þetta og þar
af leiðandi gekk mér illa að læra að
lesa sem leiddi af sér að mér gekk illa
að læra allt annað og lauk því aldrei
bamaskólaprófinu. Sjálfsagt stafaði
þetta af algjörri vanþekkingu kennar-
anna. Stundum sámar mér þegar ég
hugsa um þetta en það þýðir ekki
neitt. Svona var þetta bara og maður
verður að sætta sig við það héðan af.
Jú, jú, ég grét stundum, ein með sjálfri
mér eða utan í foreldrum mínum.
Það þýddi heldur ekki fyrir þau að
ræða við kennarann. Hann sagði að
ég væri svo þijósk að ég vildi ekki hafa
þetta öðruvísi."
Manstu hvaða drauma þú áttir á
þessum árum?
„Já. Draumurinn minn snerist um
að mig langaði mest til að sjá meira,"
segir hún og brosir dauflega. „Sjónin
batnaði mikið eftir að ég fékk fyrstu
gleraugun mín á níu ára afmælis-
deginum. Þau breyttu öllu, þótt þau
væm oft í maski því ég var svo mild]
bmssa! Ég var og er mikil bamagæla
og passaði oft böm en ung byrjaði ég
að vinna við að þurrka saltfisk héma
uppi á hólunum."
Systkini deyja af slysförum
Guðlaug var undir læknishendi frá
tveggja ára aldri en suður til Reykja-
víkur fór hún fyrst til lækninga átta
ára gömul. Pabbi hennar fór með
henni, en hafði ekki dvalist þar lengi
þegar sorgin kvaddi dyra hjá fjöl-
skyldunni ogfyrsta áfallið afmörgum
reið yfír í lífí Guðlaugar:
„Bróðir minn, sem átti nokkra
daga í að verða fjögurra ára, hafði far-
ið með vini sínum að sigla bátnum
sínum í kæliþró sem kraldcamir sóttu
mikið í. Vinurinn skilaði sér heim í
hádeginu en ekki Sölmundur bróðir.
Þegar farið var að leita að honum
fannst bámrinn hans og hann hafði
dmkknað í þrónni," segir hún og
vöknar um augu. „Ég var skilin eftir
hjá uppeldissystkinum pabba sem
vom mér ekki vond, en hins vegar
fékk ég enga hlýju þar. Þegar ég, átta
ára telpan, spurði hvers vegna bróðir
minn hefði dáið svöruðu þau að ég
ætti ekkert að vera að hugsa um það.
Svona var bömum svarað í þá daga.
Ég fékk engar skýringar og lærði að ég
ætti ekkert að ræða þetta og hlýddi
því."
En þetta var bara byrjunin á mörg-
um áföllum. Nokkrum árum síðarlést
Steinunn, systir Guðlaugar:
„Mamma hafði það fyrir sið þegar
hún fór í fjósið á morgnana að kveikja
á olíuvél í eldhúsinu og hita vatn, því
þá var vatnið að verða heitt þegar hún
kom til baka. Systkini mín litlu áttu að
vera uppi hjá pabba, sem hefur senni-
lega dottað og litla systir mín, Stein-
unn þriggja ára, læddist niður í eld-
hús. Þar klifraði hún upp á eldhús-
bekk og eldurinn úr vélinni læsti sig í
náttkjólinn hennar. Pabbi hrökk upp
við hljóðin í henni. Hún brenndist svo
illa upp eftir kviðnum að henni varð
ekki bjargað og lést samdægurs. Ég
var ekld heima þá heldur, frétti þetta
daginn eftir að hún lést og fékk þá að
fara heim. Þetta fólk sem ég bjó hjá
sagði mér frá andláti systur minnar
eins og það væri sjálfsagður hlutur:
„Hún systir þín dó í gær..."
Hljóðara á heimilinu
Mér hafði verið sagt áður en ég
hitti Guðlaugu að hún væri mesti
töffarinn á Höfh og því bregður mér
þegar ég sé hana nánast brotna við
þessa upprifun:
„Ég finn enn stundum til sjálfsá-
sökunar þegar ég hugsa um þetta,"
segir hún og strýkur sér um augun.
„Ég hugsaði: „Afhveiju var ég ekki
heima. Afhverju var ég ekld að passa
hana?" Mér fannst líka alltaf að Hall-
dór bróðir hefði átt að gæta Sölmund-
ar bróður því þá hefði hann ekld
drukknað. En auðvitað veit ég núna
að svona átti þetta að fara. Ég var
alltaf með þessa litlu stráka með mér,
en kannski hefði ég, átta ára gömul,
ekki getað komið í veg fyrir slysið.
Feigum er ekld forðað. Það er sönn
saga sem ég hef margreynt. Ég er búin
að missa öll mín systkini, þijú þeirra
af slysförum, eina systur úr heila-
blæðingu og bróður úr krabbameini."
Heldurðu að það hefði breytt við-
horfí þínu hefðirðu fengið viðeigandi
hjálp áþessum árum?
„Já, örugglega hefði það verið
öðruvísi. Þá hefði ég ekki þurft að
byrgja inni það sem mig langaði að
tala um og mér var alltaf sagt að þegja
þegar ég reyndi að ræða málin. Eg gat
ekki fylgt bróður mínum til grafar, en
systur minni fylgdi ég. Ég man mest
eftir kistunni hennar sem stóð í stof-
unni heima, öll blómum skreytt og
líka þegar var farið í kirkjugarðinn og
kistan sett niður í gröf við hlið bróður
okkar. Pabbi var orðinn fullorðinn á
þessum tíma og átti bágt með að taka
missi bama sinna. Það varð hljóðara á
heimilinu."
Ástin
Stóru ástina ílífínu fann Guðlaug
þegarhún var23 ára ogfarin að vinna
í frystihúsi íSandgerði:
„Ég sá Ævar fyrst í stiganum á
Röðli í Reykjavík," segir hún og brosir
hlýlega. „Það vildi svo heppilega til að
hann var líka að vinna í Sandgerði
þannig að við urðum samferða heim
með rútunni, en ástin kviknaði dag-
inn eftir. Ég fylgdi honum á Hofsós,
þaðan sem hann var, tolldi þar í níu
mánuði en vildi þá komast heim.
Hann kom á eftir mér,“ segir hún og
brosir örh'tið.
„Við eignuðumst synina Halldór
Kára, Bjöm Jón og Steinar Má, en ég
gekk með fjóröa drenginn þegar slys-
ið varð. Sá sonur hlaut nafn föður
síns, Ævar Rafn."
Er óttinn alitaf undirliggjandi í
sjávarþorpi eins oghér?
„Nei, ég hef aldrei búið við ótta. Er
þeirrar trúar að það sem á að gerast
mun gerast hvort-sem það er hér eða
annars staðar. Hins vegar fer ég aldrei
út í Ósland þegar veður er vont. Það
þoli ég ekld. Tveir sona minna em til
sjós og vilja ekki vera saman á báti. Ég
sagði þeim strax að það skipti engu
máli hvort þeir væm saman eða ekld.
Fólk fer þegar tími þess er kominn,
það er trú mín og vissa."
Stóra stofuklukkan hennar Guð-
laugarslær taktfast. TóIfsIög.Kannski
táknræn tímaseming þegar við æti-
um að ræða slysadaginn, 17. apríl
1971:
„Veður hafði verið vont, en fór að
skána eftir hádegið. Ég skúraði á þess-
um tíma í bamaskólanum og var á
leið þangað með eldri strákana mína
tvo, 5 og 4 ára, en pabbi var heima að
gæta Steinars, sem var tæplega eins
árs. Á leiðinni hitti ég mann sem ég
þekkti og fór að spjalla við hann. Sá að
honum var brugðið og hann spurði
mig hvort ég vissi ekki hvað hefði
gerst? Þegar ég neitaði því og gekk á
hann, sagði hann mér að Sigurfari,
báturinn semÆvar var á, hefði farist í
innsiglingunni. Ég treysti mér ekld
heim til pabba að færa honum frétt-
imar og fór þess f stað heim til bróður
míns. Við tók löng bið: Hver finnst og
hver ekld? Um borð vom eiginmaður
minn, bróðir, frændi og alla hina sjó-
mennina þeklcti ég vel. Tveimur
mönnum hafði verið bjargað. Enginn
hafði komið til mín að segja mér frá
slysinu, ég ffétti af því fyrir tilviljun,
tveimur klukkustundum eftir að bát-
urinn sökk. Þetta var þungt högg og
sjálfsagt hefur það bjargað mér
hversu reið ég varð. Veður var svo
brjálað að það var ekki hægt að ná í
prest. Fólk kom og fór og ég reyndi að
standa mig, hélt mér gangandi á reið-
inni. Svona leið dagurinn, alltaf fullt
af fólki. Maðurinn minn var annar
sem fannst og þeir vom að finnast
ffarn á haust. Sárið greri aldrei, því í
hvert skipti og einhver fannst, ýfðist
allt upp."
„Stundum spyr ég:
„Hvenær verður farið
að plokka börnin mín
af mér?" Ég get átt
von á því..."
Lausnin kom með tárunum
Unga ekkjan var dofin. Tveir litlir
strákar spurðu um pabba sinn, sá
þriðji var of ungur til að skilja hvað
hafðigerst:
„Það var ekld talað neitt sérstak-
lega við drengina," útskýrir hún.
„Ekki eins og væri gert núna. Ég
reyndi hins vegar sjálf að segja þeim
ffá þessu. Það var erfitt að tala um
þetta við þann elsta, hann vildi loka
þetta inni. Sá yngri var hins vegar
stöðugt að ræða þetta, eins og þetta
væri eðlilegur hlutur, sem það og er.
Það er eðlilegur hlutur að lcveðja ein-
hvem sem er manni kær. Steinar
kynntist hins vegar aldrei pabba sín-
um svo hann átti engar minningar. Ég
átti góða að, frænku og vinkonu sem
hjálpaði mér mikið. Ég var aldrei ein
og stundum fannst mér einum of
mikill gestagangur. Ef ég leiddi hug-
ann að slysinu og hvemig ég ffétti af
því, kom reiðin upp og hún bjargaði
mér í gegnum þetta, fannst mér. Það
var mildð reiðarslag fyrir þetta litia
samfélag hér að missa þessa ungu
menn. Við Ævar vorum byijuð að
byggja og það hjálpuðust allir að við
að koma því húsi upp enda mjög mik-
il samheldni ríkjandi í þorpinu. Sem
dæmi get ég nefrit að gömul kona
bauðst til að skúra bamaskólann fyrir
mig. Hún tók engin laun fyrir það
heldur afhenti mér þau.“
Gastu grátið?
„Nei, ég lét það ekki eftir mér að
sleppa mér í sorginni. Ég gat elcki
grátið fyrr en mörgum ámm seinna.
Þá opnaðist einhver flóðgátt. Ég lá
bara í rúminu mínu og allt í einu fór
ég að grenja og grenjaði út í eitt. Sem
betur fer var enginn nálægt mér. Ég
leyfði tárunum bara að flæða noklcra
stund. Svo stóð ég bara upp og sagði
við sjálfa mig: „Þetta þýðir ekkert..."
Það vom sjö til ti'u manns á heimilinu
og ég gat ekld farið að leggja mig í
bleyti," segir Guðlaug, en bætir svo
við eftir stutta þögn: „Oft hugsaði ég:
„Ef pabbi þeirra væri hér, væri þetta
öðmvísi..." En það þýddi ekkert að
hugsa svona. Böm finna ef það vantar
eitthvað á heimilið. Mamma og pabbi
bjuggu hjá mér í mörg ár og pabbi las
fyrir strákana og spilaði við þá, en
hann var ekki að skipta sér af uppeld-
inu. Það virti ég alltaf við hann."
Hefurðu átt erfítt með að ræða
þessar sorgir?
„Já, á vissan hátt. Ég hef alltaf get-
að talað um þetta út á við - án þess að
opna hjarta mitt. Það vita allir Hafn-
arbúar hvemig ég hef lifað, svo ég er
ekkert að væla yffr þessu. Á ti'mabili
leið mér mjög illa héma og fór til
læknis og þegar hann sagði mér að ég
væri með sykursýki kom kornið sem
fyllti mælinn. Ég var allt í einu að bug-
ast undan þessu öllu og brotnaði hjá
lækninum. Einhvem veginn fannst
mér auðveldara að segja ókunnugum
frá þessari lífsreynslu. Það var mildll
léttir að geta grátið, tárin vom lausn-
in.“
Sáttvið lífið
Af samtölum okkar Guðlaugar
fram að þessu viðtali fannst mér hún
virka sem algjör töffari, en hér á
heimili hennar kemur allt annað í
ljós. Les fólk þig ekki rétt?
„Jú, ég reyni vera töffari, reyni að
hjúpa mig, því það þýðir ekkert að
vola og væla. Ég nota hörkuna, hún
kemur af sjálfu sér og ég viðurkenni
alveg að ég hef alltaf verið svolítið
leiðinleg í tilsvömm!" segir hún hlæj-
andi. „Maður verður stundum að
vera harður við sjálfan sig, annars er
ekki hægt að komast gegnum lffið."
Erhægt að segja hvort eitt afþess-
um mörgu höggum hafí verið það
þyngsta? Hún hugsar sig um nokkra
stund:
„Ég held það hafi verið þegar litli
bróðir minn dmkknaði," segir hún.
„Og síðan slysið... En svona er bara
lífið og því verður ekki breytt. Nú er
ég ein eftir af systidnum sex. Ég missti
bróður minn úr krabbameini árið
1983 og systur rpína úr heilablóðfalli
fyrir sjö ámm. Stundum spyr ég:
„Hvenær verður farið að plokka
bömin mín af mér?" Ég get átt von á
því..."
Hefurðu ekkert leitað til Guðs eða
rætt við presta?
„Ég hef látið presta í friði, en
sjaldnast sofha ég án þess að fara með
bænimar mínar. Ég á marga í kfrkju-
garðinum hér og sinni leiðunum
þeirra, þótt ég sé ekki endilega mikill
kirkjugarðsvinur. Ég veit að beinin
hans Ævars liggja þar, en hann er ekki
þar sjálfur. Andi hans er á betri stað."
Ertu sátt við fortíðina, lífíö þitt,
þrátt fyrir þessi miklu högg?
„Já, ég er sátt við lífið mitt," svarar
hún að bragði. „Ég hef ekki undan
neinu að kvarta. Ég á yndislega að,
góða syni og tengdadætur og mörg
yndisleg bamaböm. Ég er elcki sú
eina sem hef þurft að mæta sorgum.
Það er ekld lagt á neinn það sem
hann ekld getur borið. Ég myndi ekld
vilja breyta neinu. Þetta hlutskipti var
mér ætlað. Ég væri ekkert betri
manneskja ef ég gæti breytt fom'ð-
inni. Ég verð alltaf eins og ég er."
Þegar hún kveður mig faðmar hún
mig fast að sér, - og þá er komið að
því að ég finn fyrir tárunum.Töffar-
inn ég, sem hafði barist gegn þeim
þegar Guðlaug grét í frásögn sinni.
Og ég skammast mín. Ekki yfir því að
gráta í fangi þessarar konu, heldur
skammast ég mín fyrir að hafa
nokkm sinni eytt tíma í að vera reið,
sár eða bitur út af hlutum sem em
svo hlægilega litiir í samanburði við
lífið hennar Guðlaugar að maður
hefði aldrei átt svo mikið sem að
leiða hugann að þeim. Það þarf konu
eins og Guðlaugu Káradóttur til að
kenna oklcur hvemig lífið er....
annakristine@dv.is