Freyr - 15.12.1994, Blaðsíða 4

____________FRfl RITSTJÓRN___________
Raunhœf skref í átt til lífrœns landbúnaðar
Þegar skyggnst er til baka þarf ekki að leita langt
aftur til þess tíma þegar hámarks uppskera á
ilatareiningu, hámarks afurðir eftir hvern ein-
stakling búfjár, hámarks framleiðsla á vinnu-
stund og hámarks arðsemi fjárfestinga var sii
höfuð viðntiðun sem landbúnaður var metinn
eftir, jafnt innan atvinnuvegarins sem meðal
ráðamanna og almennings.
Mikilvægur þáttur í framfarasókn þjóða til
bættra lífskjara og aukinnar velmegunar var og
er lækkun á verði matvæla, þannig að allir gátu
sameinast um þessa stefnu.
Bændur, ekki síst í löndum þar sem landbún-
aðar var öflugur fyrir og tækniþekking á háu
stigi, kunnu hins vegar ekki sín takmörk í
þessum efnum, þegar fram í sótti. Jarðvegur
mengaðist af of mikilli áburðar»jöf og eitur-
efnum sem notuð voru til að verja nytjagróður.
Þessi efni hafa síðan dreifst um náttúruna og
haldið áfram að valda skaða, m.a. á grunnvatni.
Þá hafa búfé verið gefin vaxtaraukandi efni,
hormónar, og í sumum búgreinum mikil lyf, til
að auka og tryggja afurðasemi þess. Þessi efni
hafa síðan borist með afurðunum í neytendur
matvælanna og haldið áfram að virka þar.
Nokkuð er síðan augu manna fóru að opnast
fyrir því að hér væri óheillavænleg þróun á ferð,
þótt hins séu einnig dæmi að menn sjái fátt
athugavert við það sem hér er að gerast.
Andstaða gegn þessari þróun hófst eins og vænta
mátti í þeim löndum þar sem vandans varð fyrst
vart. I kjölfar þess voru settar reglur um skilyrði
sem uppfylla þyrfti til að vörur fengju gæða-
stimpil um heilnæmi og hollustu. Sérstakar
stofnanir sjá um að votta slíkt og verslanir hafa
sérhæft sig í sölu slíkra matvæla.
Örfá ár eru síðan Islendingar tóku við sér í
þessum efnum, enda notkun eiturefna í jarðrækt
og jarðyrkju í lágmarki, áburðarmengun í jarð-
vegi óþekkt vegna útskolunar, sem og mengun
grunnvatns, og að lokum má nefna að notkun
hormóna í búfjáreldi er bönnuð hér á landi.
í samræmi við þetta hafa íslenskar búvörur
getið sér gott orð fyrir heilnæmi og hollustu.
Áhugi á að fá það vottfest kom hins vegar fyrst
fram í tengslum við leit að markaði fyrir ís-
908 FREYR 24'94
lenskar búvörur erlendis og heimsóknir kunn-
áttufólks um þessi efni til landsins. En þróunin er
hröð og með því að búvörur verða væntanlega
fluttar inn í vaxandi mæli vegna alþjóðlegra við-
skiptasamninga sem ísland á aðild að, EES og
GATT. hafa augu manna opnast fyrir því að
gæðavottun íslenskra búvara er mikilvæg í
samkeppni þeirra við innfluttar búvörur.
Til að takast á við það hefur sitthvað verið gert
og annað er í gangi. Þar er áþreifanlegast að hinn
28. desember sl. samþykkti Alþingi lög um
lífræna landbúnaðarframleiðslu, sem taka til
framleiðslu, vinnslu, ilutnings, geymslu og dreif-
ingar hvers konar lífrænna landbúnaðarafurða,
eins og segir í lögunum. Þá hefur landbúnaðar-
ráðherra skipað nefnd sem hefur það verkefni að
semja reglugerð við áðurnefnd lög og ákveða
staðla fyrir lífrænan búskap hér á landi.
Formaður nefndarinnar er Brynjólfur Sandholt,
yfirdýralæknir, en aðrir nefndarmenn eru Guð-
finnur Jakobsson, bóndi, Kristján Oddsson,
bóndi, Ólafur R. Dýrmundsson, ráðunautur og
Þorbjörg Þyrí Valdimarsdóttir, matvælafræðing-
ur. Með nefndinni starfar einnig Gunnar Á.
Gunnarsson, frá Lífrænu samfélagi í Mýrdal.
Þess er vænst að drög að þessari reglugerð
verði kynnt á Ráðunautafundi sem haldinn
verður í febrúar nk. og að reglugerðin verði gefin
út á vori komandi.
Að lokum má nefna að landbúnaðarráðherra
hefur einnig skipað nefnd til að kanna stöðu
rannsókna, kennslu og leiðbeininga sem varða
lífrænan búskap hér á landi, sem og að leggja
mat á skilyrði til lífrænnar framleiðslu í hinum
ýmsu greinum íslensks landbúnaðar. Formaður í
þeirri nefnd er Ólafur R. Dýrmundsson, ráðu-
nautur, og með honum í nefndinni eru Friðrik
Pálmason, sérfræðingur á Rala, Kristján Odds-
son, bóndi, Magnús Ágústsson, ráðunautur og
Magnús Óskarsson, búfræðikennari. Þessi nefnd
mun leggja fram álitsgerð um verkefni sitt til
umfjöllunar á Ráðunautafundi 1995.
I þeim þrenginguin sem íslenskur landbúnaður
býr nú við hefur því einkum verið hampað sem
leiðarstjörnu út úr þrengingunum að ísland eigi
mikla möguleika í lífrænni búvöruframleiðslu.