Freyr - 15.12.1994, Blaðsíða 38

Samhengi lífkeðjunnar
Sveinn R. Traustason
í júní sl. gafst mér kostur á að sitja einstakt námskeið í einstökum skóla í
Englandi. Námskeiðið, sem á ensku kallaðist „Ecology Gaia and the Systems
View of Life“, fjallaði í stórum dráttum um víðtœka vistfrœði (deep ecology) og
hvernig unnt er að gera hugmyndir hennar aðgengilegri fyrir almenning.
Aðalfyrirlesari námskeiðsins, eðlis-
fræðingurinn og rithöfundurinn
Fritjof Capra, hefur mikið unnið að
verkefnum í þessum sambandi.
Hann hefur gefið út nokkrar bækur
sem sýna fram á tengsl nútíma eðlis-
fræði og austrænnar dulspeki og
dulvisku kristinnar trúar og annarra
trúarbragða. í einni þessara bóka
naut hann liðsinnis munksins og
heimspekingsins David Steindl-
Rast. Þar rökræddu þeir um eðli og
tilgang lífsins frá sjónarhorni vís-
indanna og guðfræðinnar á ákaflega
mannlegan hátt. Fritjof, sem skýrður
er í höfuðið á aðalsöguhetju í hinni
kunnu Friðþjófs-sögu, er mikill bar-
áttumaður fyrir lífríki jarðar. Hann
er, eins og fleiri vísindamenn,
hræddur við áhrif tæknivæðingar-
innar á viðkvæmt lífkerfi jarðar og
óttast um framtíð 8 ára dóttur sinnar
og annarra barna í heiminum.
Fritjof þykist þess fullviss að ef
fræðsla um vistfræði og samhengi
hinna ýmsu þátta í lífkerfinu verði
aukin meðal barna og fullorðinna
munu flest þau vandamál sem rekja
má til mannlegrar misnotkunar á
auðlindum jarðar verða úr sögunni.
í þessu sambandi fékk Fritjof til
liðs við sig sérfræðinga og hug-
sjónamenn úr ýmsum áttum og
stofnaði hugmyndabanka um vist-
fræði sem heitir Elmwood Institute
og er staðsettur í nágrenni Berkeley
háskóla í Kaliforníu.
Sérfræðingar Elmwood Institute
vilja bæta skilning manna á, og
virðingu fyrir, umhverfinu. Þeir
beina spjótum sínum í fyrsta lagi að
viðskipageiranum og vilja sjá til
þess að viðskiptafræðingar, hag-
fræðingar og kaupmenn fái tilhlýði-
lega menntun um t.d. hver áhrif
viðskipti heimshoma á milli geta
haft á umhverfið. Þeir vilja í öðru
lagi sjá til þess að komandi kyn-
942 FREYR - 24'94
Sveinn Traustason.
slóðir öðlist betri skilning á þeirri
lífkeðju sem manneskjan er hluti af,
að bömin fái að skoða og setja í
samhengi alla þætti lífkeðjunnar og
átta sig þannig á því jafnvægi sem
lífið hefur skapað.
Þeir vilja að bömin vaxi upp
vitandi það m.a. að skógarnir og
höfin séu lungu jarðar sem stuðli að
nægu súrefni fyrir okkur og þær
lífverur sem við lifum á. Þeir telja
að sé þekking mann næg á vist-
kerfinu og hversu það er viðkvæmt
þá muni lýðræðisöflin sjá til þess að
allir stjómmálamenn og flokkar
verði að hugsa „grænt“.
Starfsmannasamtök fyrirtæknanna
ntunu einnig gæta þess að fyrirtæki
þeirra fylgi lögum og reglugerðum
um losun úrgangsefna og að enginn
komist upp með vítaverða mengun
náttúmnnar.
Fritjof Capra hefur mikið haldið
Gaia kenningu James Lovelock á
lofti. A þessu námskeiði var líka
aðstoðarmaður Lovelocks, vistfræð-
ingurinn Stephan Harding. Stephan
hefur mikinn áhuga á Islandi og
löndum við heimskautsbaug. Hann
sagði meðal annars í viðtali sem ég
tók við hann að hann hafi lengi
langað til að koma til Islands og að
draumurinn væri að geta unnið hér
um einhvern tíma. Nú er unnið að
því að fá hann hingað til lands til
fyrirlestrahalds.
Stephan Harding er einstaklega
líflegur fyrirlesari og á auðvelt með
að gera flókna hluti einfalda. Við
Schumacher College, skólann þar
sem námskeiðið var haldið, fjallaði
hann aðallega um Gaia kenninguna
og áhrif þess á okkur mannfólkið að
hugsa um Jörðina okkar sem lifandi
veru.
Eg ætla ekki að fara nánar út í
kenningu þessa, hún er mörgum
kunn. Til fróðleiks vil ég þó nefna
að Jörðin virðist tempra eða stjóma
hitastigi jarðar á undraverðan hátt
og halda því stöðugu þannig að líf
geti þrifist.
Rökin eru mörg og hingað til
hefur enginn getað afsannað kenn-
Gullgröftur
Seattle indiánahöfðingi sagði eitthvað á þessa leið: „Hver myndi
vilja skaða móður sína og grafa upp innyfli hennar eftir gulli. “
VíV) getum vel tekið undir þessi orð hans og spurt okkur sjálf hvað
við gerum. Það kann ekki að vera gull í því formi sem við best
þekkjum, en gull engu að síður. Margur útlendingurinn hefur sagt
okkur sitja á gulli, en vitum við verðmœti þess? Metum við gildi
okkar guðsgrœnu náttúru sem sk)’ldi?