Freyr - 15.12.1994, Blaðsíða 19

Líklega eru fáir kommúnistar eftir í
bandalaginu, eftir þær hrakfarir sem
sá angi sósíalískrar hugmyndafræði
fór í Austur-Evrópu. Þó er líklegt að
þeim vaxi aftur fiskur um hrygg
þegar ófarir Sovétríkjanna fara að
fymast.
Ég held að við á Islandi höfum
stjómmálasamtök sem svara til
flestra þeirra hugmynda um stjórnun
ríkja sem ofarlega eru á baugi og er
það vel.
Atli. Þú niinnist ekki á Kvenna-
listinn, kristilegan flokk eða um-
hverfisvemdarflokka í þessari upp-
talningu þinni. Af hverju sleppir þú
þeim.
Bóndi. Mér virðist að samtökin
sem þú nefnir, séu samtök sem
stofnuð hafa verið um ákveðna
málaflokka, en hafi ekki enn komið
sér upp heildar hugmyndafræði um
stjómunjjjóðfélagsins.
Atli. I hvaða flokki á ég þá að
starfa?
Bóndi. Þú átt sjálfur að velja þér
þann flokk, sem þér virðist hæfa
best þínum eigin hugmyndum um
þjóðfélagið. Ef þér virðist að þinn
flokkur sé að svíkja grundvallar-
hugmyndir sínar, eða að þú verður
þeim afhuga, þá áttu að skipta um
flokk .
Atli. Mér virðist erfitt að átta mig
á stefnumálum flokkanna. Eru ekki
t.d. kosningastefnuskrár þeirra allra
ákaflega svipaðar.
Bóndi. Það er sjálfsagt rétt hjá þér
að oft eru stefnuskrár flokka óljósar.
Það getur m.a. stafað af því að við
samning þeirra hefur orðið að beita
málamiðlunum til að koma þeim
saman. Það hefur einnig vantað
hreinskifta umræðu um þjóðfélags-
mál, bæði milli flokka og ekki síður
innan flokka.
Það er full þörf á því að Al-
þýðubandalagið geri upp fortíð sína,
ræði um það hvað mistókst í Austur-
Evrópu og hvort sósíalískar hug-
myndir séu ónothæfar til að byggja á
við stjómun þjóðfélaga.
Það er ekki síður þörf á því fyrir
Framsóknarmenn að ræða sín á milli
um fall Sambandsins og örðugleika
kaupfélaganna. Hvað brást? Er
stjómunarkerfi samvinnuhreyfingar-
innar úrelt? Hvað er orðið langt
síðan að Tíminn hefur rætt um
Rochdale fyrirkomulag samvinnu-
félaga, eða hafa flokksfélögin rætt
um möguleika samvinnufélaga?
Lfklega þarf að kenna fólki eins og
þér og Ambjörgu að starfa í stjórnun
félaga og stofnanna, svo að
stjómimar hafi fullt eftirlit með
ráðnum stjórnendum. Er t.d. nokkuð
vit í því að stjórnir, sem kosnar eru
til ákveðins tíma, geti gert samninga
fyrir hönd félags um að greiða
ráðnum stjómanda félags margföld
árslaun venjulegs borgara til ævi-
loka? Þarf ekki Framsóknarflokk-
urinn að hafa stöðuga umræðu um
það á hvern hátt er unnt að flétta
saman einkarekstri, samvinnurekstri
og ríkisrekstri, þannig að það skapist
stöðugleiki í þjóðfélaginu?
Atli. Ég held að íslenskum bænd-
um sé samvinna eðlileg. Þeir hafa
t.d. um aldir skipulagt sameiginlega
vinnu við nýtingu afrétta.
Bóndi. Það kann að vera, en það
þarf annað verklag við að stjóma
stóru sveitarfélagi eða kaupfélagi,
en að skipuleggja göngur og réttir.
En ég ætla að halda áfram með
umræðu mína unt stjórnmálaflokk-
anna.
Alþýðuflokkurinn eða flokkarnir
þurfa að ræða um hvort eða að hve
miklu leyti þeir ætla að verja eða
auka velferðarkerfið. Margir telja að
unnt sé að eyða atvinnuleysi ef leyst
er úr skorti á fólki til að annast
umönnun barna, sjúkra og aldraðra
og bæta menntakerfið. Til þess að
það sé unnt þarf að finna ráð til þess
að fjármagn þjóðarinnar fari frekar í
slíka þjónustu en t.d. í gerð dýrra
leikfanga fyrir fullorðna og dýrar
orlofsferðir.
Sjálfstæðismenn telja eins og aðrir
kapítalistar heimsins að þeirra hug-
myndafræði hafi brotið niður hag-
kerfi sósíalista og eru stoltir af því.
En það er ákaflega nauðsynlegt fyrir
bæði heittrúaða og hálfvolga kapí-
talista að ræða það hvort frjáls
samkeppni og stöðugt vaxandi hag-
vöxtur skapi hættulegan hrunadans
mannkyns í heimi þverrandi auð-
linda og vaxandi mengunar. En að
sjálfsögðu þarf fólk úr öllum flokk-
um að ræða þessi mál. Fólk þarf
einnig að ræða um hvemig á að
bregðast við sívaxandi fólksfjölgun í
heiminum.
Atli. Það virðist ekki yfirvofandi
hætta á offjölgun á fólki hér á landi.
Bóndi. Þú segir það. Ég held að
eftir því sem fólksfjöldinn í heim-
inum eykst því meiri hætta verði á
stórfelldum þjóðflutningum, með
feiknarlegu umróti. Liklegt er að
fólk reyni að flytja frá þéttbýlum
svæðum til strjálbýlla landa. Eru
sumir alþjóðasamningar ekki gerðir
með það fyrir augum að létta
sjálfkrafa á þrýstingi sem eru á viss-
um landsvæðum vegna offjölgunar?
Er ekki t.d. EES-samningurinn einn
slíkur?
Atli. Ætla þú að halda því fram að
stjórnmálamenn hafi ekki nóga
fyrirhyggju þegar þeir eru að gera
langtíma samninga við önnur ríki
eða ríkjasambönd.
Bóndi. Þegar stjórnmálamenn eru
að gera milli-ríkjasamninga, hygg
ég að hætta sé á þeir horfi um of á
skammtíma hagsmuni, t.d. við-
skiptahagsmuni og hugleiði ekki
nógu vel langtíma áhrif samning-
anna. Góður stjómmálamaður verð-
ur að hugsa í áratugum eða jafnvel
öldum.
Atli. Þar með tekur þú undir þá
skoðun að íslenskir stjómmálamenn
séu lélegir.
Bóndi. Nei, síður en svo. Ég tel að
oft sé íslenskum stjórnmálamönnum
hallmælt að ósekju. Undir leiðsögn
þeirra vann þjóðin sjálfstæðisbarátt-
una og komst úr fátækt í ótrúlega
góð efni á innan við öld. Að vísu
hefur heppnin oft verið okkur
hliðholl. En hætturnar eru margar
fyrir fámenna þjóð og mikill vandi
að forðast boða í stórsjó alþjóða-
stjórnmála. Til þess að það megi
takast þarf meðal annars allur
almenningur að taka virkan þátt í
umræðum unt þjóðfélagsmál.
Heimildir:
Björn Halldórsson, 1780: Atli, eður ráða-
gjörðir yngismanns uni búnað sinn.
Ril Bjöms Halldórssonar í Sauðlauks-
dal.
Búnaðarfclag Islands, Reykjavík 1983.
Gunther, Folke, Stocholm University,
1994: A Sustainable Agriculture.
Nordisk Jordbruksforskning, 76: 2: 72-
84.
24'94 - FREYR 923