Freyr - 15.12.1994, Blaðsíða 17

Atli og bóndi rœða enn um
landsins gagn
Magnús Óskarsson, Hvanneyri
Nafn á bók sem prentuð var í Hrappsey stuttu fyrir móðuharðindin var: Atli, eður
ráðagörðir yngismanns um búnað sinn. Helst um jarðar- og kvikfjárrœkt, aðferð
og ágóða með andsvari gamals bónda.
Á forsíðunni stendur einnig. Saman-
skrifað fyrir fátækis frumbýlinga,
einkanlega þá sem reisa bú á eyði-
jörðum. Anno 1780. Höfundur var
séra Bjöm Halldórsson, þá bóndi,
sóknarprestur og tilraunamaður í
Sauðlauksdal. Bókin fjallar um
búfræði og annað sem verðandi
bóndi þurfti að kunna skil á. Atla,
verðandi bónda fannst gamli bónd-
inn nokkuð harður við sig og sagði:
,y4tli ... Þú eggjar mig á svo
margt og mikið erfiði, sem fáir
eða engir þreyta sig á.
lióndi ... Gættu að því: Fyrst er
þér örðugast á meðan þú ert
frumbýlingur. Síðan verður þér
allt hægara og áttu þess von þegar
þú kemur á hinn efri aldur en
hefur dugað þér vel að ungur njóti
þá góðrar og rósamrar elli, við
gnægð og gæfu...“
Undirritaður tók sér það bessaleyfi
að skrifaði eftirfarandi hugleiðingu
með aðferð séra Björns.
Atli og bóndi rœða
landbúnaðarmál.
Atli. Líkar þér enn vel bóndi
góður, ef við Árnbjörg reynum að
komast yfir jörð og hefja búskap.
Hugur okkar stendur til þess. En það
er beygur í okkur, vegna þess að
margir þeirra sem við búskap fást
eiga í miklum erfiðleikum.
Bóndi. Já það er rétt, erfiðleikar
margra bænda eru miklir. Samt óska
ég ykkur til lukku með áform ykkar
eins og forðum. Það er að vísu erfitt
fyrir fátækt ungt fólk að eignast
jörð. Á hitt ber að líta, að margt
bendir til bjartari framtíðar fyrir
sveitafólk.
Atli. Ég tel mig vita, að þeir sem
framleiða mat og aðrar landbún-
Magnús Óskarsson.
aðarvörur, í öllurn heimshlutum, eigi
undir högg að sækja. Þeir sem
viðskiptum ráða í veröldinni, reyni
hvað þeir geta til að auka samkeppni
á milli matvælaframleiðenda, nú
síðast með svo nefndum GATT-
samningi. Þetta segjast menn gera í
þágu neytenda.
Bóndi. Það er rétt, en í nálægri
framtfð bendir margt til þess að
skortur verði á matvælum.
Veigamestu rökin fyrir því eru:
1. Mannkyninu fjölgar mjög hratt.
2. Stöðugt er verið að taka land-
búnaðarland úr ræktun til annarra
nota, t.d. undir hús og samgöngu-
mannvirki.
3. Menn hafa mengað stór land-
svæði og gert þau ónothæf til
matvælaframleiðslu.
4. Nútíma landbúnaður byggir að
hluta til á forgengilegum orkulind-
um, t.d. olíu. Þegar verð fer að
hækka á orku, vegna orkuskorts og
ráðstafana til að draga úr gróð-
urhúsaáhrifum, kemur það niður á
matvælaframleiðslu til sjávar og
sveita. Það hafa margir reynt að geta
upp á því hve lengi olíulindir heims-
ins endast, t.d hefur F. Glinther frá
Svíþjóð (1994) talið líklegt að vegna
orkuskorts tífaldist olía í verði á
næstu fimmtíu árunt.
Atli. Það er mín skoðun að stjórn-
völd ættu nú þegar að gera ráð-
stafanir til að draga úr notkun á olíu,
kolum og jarðgasi. Er t.d. nokkuð
vit í því að leyfa svokallað mótor-
sport og leggja ekki háa skatta á
ferðalög með flugvélum og á stóra
einkabíla, hraðbáta og fleira þess
háttar.
Bóndi. Þú ert djarfur. Þessar að-
gerðir sem þú og margir aðrir ræða
um eru sjálfsagt skynsamlegar. Það
er hins vegar skiljanlegt að stjórn-
málamenn taki aðeins hænufet í einu
í þessu máli, jafnvel þó að þeir trúi
því sem vísindamenn segja um hætt-
una af gróðurhúsaáhrifum og þverr-
andi orkulindir. Þegar menn verða
að draga úr notkun orku mun það
umbylta lifnaðarháttum allra jarðar-
búa, ekki síst þeirra sem nú búa við
mesta velsæld. Stjómmálamenn sem
trúa á hæfni samkeppni til að stjórna
þjóðfélögum, telja að verðlagning á
orku muni af sjálfu sér kenna fólki
að lifa við aðrar aðstæður og nýta
aðrar orkulindir, svo sem sólarorku
og vindorku.
Atli. Já, en er það ekki rétt sem
samkeppnissinnar segja, að sam-
keppnin skapi rétt verð á vöru?
Bóndi. Ég veit það ekki. Venju-
lega berja stórfyrirtækin höfðinu við
steininn og neita að draga úr fram-
leiðslunni svo lengi sem þeir græða
á henni, jafnvel þó að flestum sé
ljóst að það stefnir í óefni. Rétt verð
24'94 - FREYR 921