Freyr - 15.07.1998, Qupperneq 29

af næringarefnajöfnuðinum kemur
fyrir að hann verði neikvæður. Það
er við aðstæður eins og þegar frjó-
söm tún eru rifin upp samtímis með
að áburðargjöf er stillt verulega í hóf
endurræktunarárið. Þá hefur losnað
mikið af næringarefnum í jarðvegin-
um sem verða aðgengileg fyrir sáð-
gresið. Skráð innstreymi næringar-
efna verður þá lægra en útstreymi.
Samtímis eykst mjög sennilega nær-
ingarefnatap með útskolun (þrátt
fyrir neikvæðan jöfnuð) en stærð
þess ræðst mjög af hvernig haldið er
á málum við endurvinnsluna.
Ef litið er á framleiðni eða fram-
leiðslu ræktunarinnar í 3. töflu þá er
hún mjög svipuð eða heldur lægri en
áætluð var fyrir 12 kúabú í Eyjafirði
(Þóroddur Sveinsson 1998). Hins
vegar ef hún er borin saman við Dan-
mörku að þá er hún um 60-70% af
því sem þar þekkist (Studielandbrug
í Danmörku 1997, óbirtar niðurstöð-
ur). Þetta er að sjálfsögðu fyrst og
fremst af landfræðilegum ástæðum.
Nýting eða skil N og K í afurðum er
aftur á móti svipuð eða hærri í
Eyjafirði heldur en í Danmörku en
nýting P talsvert lægri. I Evrópu er
talið mögulegt að bæta nýtingu P og
K þannig að hún verði nálægt 100%
(t.d. Vereijken 1992). Hér á landi
ætti þetta að vera mögulegt með K
en það er umdeilanlegra með P. Þó
er líklegt að hægt sé bæta nýtingu
fosfórs verulega á Islandi með
sértækum aðgerðum.
Lagerreikningarnir er mikilvægir
til þess að skrá fóðurnotkun annars
vegar og mykjunotkun hins vegar.
Þar er skráð tap sem hvorki tilheyrir
bústofns- eða ræktunarreikningi.
Mykjureikningurinn er sérstak-
lega mikilvægur til þess að halda
utan um mykjuframleiðsluna og
notkunina. Nauðsynlegt er að gera
upp reikninginn í hvert sinn sem
tekið er af birgðunum. Nákvæmni
birgðahaldsins er háð nákvæmni bú-
stofnsreikningsins eins og fyrr hefur
verið getið um. Tap (jöfnuður) á
mykjulager er fyrst fremst vegna
ammóníum útstreymis.
Innstreymi frá fóðurlager kemur
fyrst og fremst frá ræktunarreikn-
ingnum (uppskeran) en einnig frá
búsreikningnum (aðkeypt fóður). |
Hér er sérstaklega mikilvægt að skrá
birgðastöðu í lok og upphafi inni-
stöðunnar sem nákvæmast. Með því j
að reikna út fræðilegar fóðurþarfir
bústofnsins og „raunverulega" fóð-
umotkun samkvæmt birgðaskrán- |
ingum má reikna út s.k. fóðurnýt-
ingarstuðul. Þessi stuðull getur gef- |
ið upplýsingar um nákvæmni
birgðahaldsins og trúverðugleika
bókhaldsins yfir höfuð. Þess vegna
er það fyrirhafnarinnar virði að
reikna hann út. Tap eða jöfnuður
fóðurlagers er vegna skemmds fóð- |
urs sem ekki hefur verið nýtt.
Umræður
Hér hefur verið lýst aðferðum við
gerð og framsetningu á næringar-
efnabókhaldi. Bókhaldið gerir ráð j
fyrir kerfisbundinni skráningu á
birgðum, bústofni og uppskeru, j
ásamt vel skipulagðri sýnatöku og
efnagreiningum af heimafengnu
fóðri. Margar þessara upplýsinga
em þegar fyrir hendi í skýrsluhaldi
og í búreikningum, á kúabúum.
Með búsreikningi og útreikningi
á fóðumýtingu getur bóndinn áttað ;
sig á hvort þörf sé á að endurskoða
fóður- eða áburðaráætlanir. Ovenju
lágur fóðumýtingastuðull og hár
búsjöfnuður getur bent til þess að
hægt sé að spara umtalsvert aðkeypt
næringarefni. I öðrum tilvikum get-
ur virkt bókhald komið í veg fyrir að
skortur á næringarefni, eins og t.d.
K, dragi umtalsvert úr uppskeru. Á
Möðruvöllum hefur bókhaldið bent
á kalí „leka“ sem varð til þess að
áburðaráætlunum var breytt. Bók-
haldið benti einnig til þess að efna-
styrkur mykjunnar væri kerfisbund-
ið vanáætlaður þannig að óþarflega
mikið var borið á af tilbúnum áburði
með mykju og ljóst er að svo er
einnig á fleiri búum.
Bókhaldið dregur fram þá stað-
reynd að mesta efnatap búsins er í
gegnum áburðinn. Sennilega eru
áburðaráhrif mykjunnar oftar en
ekki vanmetin en einnig má bæta
vemlega aðferðir við dreifingu á
mykju víðast hvar. Við gerð áburð-
aráætlana virðast bændur taka vem-
lega tillit til nýtanlegs kalís í mykj-
unni, minna til köfnunarefnisins og
alls ekki til fosfórsins.
í lokin verður að taka fram að
enn er engin reynsla komin á notkun
svona bókhalds hérlendis. Umræða
meðal búfræðinga á Islandi um
raunverulegt notagildi þess hefur
heldur ekki farið fram. Það er engu
að síður von mín að næringarefna-
bókhaldið sem hér er kynnt sé inn-
legg í umræðuna um raunhæfar leið-
ir til þess að bæta nýtingu næringar-
efna og þá sérstaklega í áburðinum.
Þakkarorð
Þetta verkefni er hluti af starfsnámi
höfundar í Danntörku sem var styrkt
af Framleiðnisjóði landbúnaðarins,
Nordisk Forskarakademiet (NorFA)
og Rannsóknastofnun landbúnaðarins.
Heimildir
Aarts H.F.M. Biewinga E.E. & Van Keulen
H. 1992. Dairy farming systems based
on efficient nutrient management.
Netherlands Joumal of Agricultural
Science 40, 285-299.
Bacon S.C., Lanyon L.E. & Sclauder Jr.
R.M. 1990. Plant Nutrient Flow in the
Managed Pathways of an Intensive
Dairy Farm. Agronomy Joumal 82:
755-761.
Sveinsson Th„ N. Halberg & I.S. Kristen-
sen. 1998. Problems associated with
nutrient accounting and budgets in
mixed farming systems. Mixed Farm-
ing Systems in Europe. Workshop Pro-
ceedings, Dronten, The Netherlands,
25-28 May 1998, Landbouwuniversi-
teit Wageningen, 135-140.
Vereijken P. 1992. A methodic way to more
sustainable farming systems. Nether-
lands Joumal of Agricultural Sciense
40, 209-223.
Weissbach F. & Emst P. 1994. Nutrient
budgets and farm management to re-
duce nutrient emissions. Proc. 15th
General Meeting of Environmental
Grassland Federation, 343 - 359
Þóroddur Sveinsson 1997. Búreksturinn á
Möðmvöllum í Hörgárdal. Freyr 93:
394-402.
Þóroddur Sveinsson 1998. Næringarefna-
bókhald fyrir kúabú. Ráðunautafundur
1998. Bændasamtök íslands, Bænda-
skólinn á Hvanneyri og Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins, 124-140.
Freyr 9/98 - 29