Freyr - 15.07.1998, Blaðsíða 39

Gæðastjórnun
Framhald afbls. 19
Verkfærin eru þó fyrir hendi og
til þjónustu reiðubúin. Lotus Notes
kerfið og brunnar þess henta vel til
þess að fylgja eftir gæðastefnu inn-
an fyrirtækja, eins og ég hefi lýst hér
á undan. Lotus Notes kerfið er þó
ekki venjulegt tölvuforrit svo sem
Microsoft Word eða Excel. Með
notkun þess þurfa notendur að til-
einka sér alveg nýjan og agaðri
hugsunarhátt í meðhöndlun verk-
efna og skjala. Og það er einmitt
þessi nýju vinnubrögð sem hvetur
starfsfólk til að beita aðferðum
gæðastjómunar. Lotus Notes og
gæðastjómun eiga því það sameig-
inlegt að bæta gæði og jafnframt
ekki síður að tryggja gæði, stuðla að
hópvinnu, bæta verkefnastýringu og
auðvelda skjalastýringu. Og síðast
en ekki síst stuðlar það að
markvissari vinnubrögðum allra til
að ná settum markmiðum fyrir
heildina. Kunnátta og vinna alls
starfsfólk við úrlausn mála býr til
sameiginlegan þekkingarbrunn fyr-
l\læringarefni í
jarðvegi
Framhald af bls. 23.
1000 tonnum /km2 og þar af áætlar
hann að 77% megi rekja til veðrun-
ar. Það samsvarar losun og útskolun
á 770 kg/ha á ári. Hluta þessarar los-
unar má rekja til jarðvegs. Þó að ein-
ungis 200 til 400 kg/ha af uppleyst-
um efnum glatist árlega úr jarðvegi
er það samt stærð sem taka þarf tillit
til. Athuga ber að auk næringarefn-
anna kalsíums, magnesíums kalís og
natríums losnar mjög mikill kísill
(Si) og fleiri efni glatast úr jarðvegi.
Eina athugunin sem hefur verið
gerð á tapi á efnum úr íslenskum
jarðvegi er á framræstri mýri á
Hesti í Borgarfirði (1). Efnamagn í
aðrennsli og í frárennsli var mælt
auk nokkurra rennslismælinga. Því
miður nægja þessar athuganir ekki
til uppgjörs en ætla má að tap á Ca,
Mg, og Na sé milli 100 og 500 kg/ha
alls á ári úr þessari framræstu mýri.
I prófritgerð sinni reiknaði Uschi
Scheibe (7) út tap á efnum úr móa-
jörðinni á fyrrnefndum melum fyrir
ofan Fossa í Skorradal. Hún notaði
zirkon (Zr) sem stöðugt frumefni
sem hvorki veðrast né skolast út. í
ljós kom að heildartap á Ca, Mg, Na
og K frá því að jarðvegsmyndun
hófst er 300 til 400 tonn/ha. Hversu
lengi jarðvegurinn hefur verið að
myndast og hversu mikið tapast ár-
lega er erfitt að segja um.
Til samanburðar er tap með út-
skolun úr jarðvegi í Þýskalandi mjög
breytileg eftir aðstæðum. Árlegt tap
af ræktuðu landi er oft (3): Kalsíum
(Ca) 30-200 kg/ha, magnesíum (Mg)
2-20 kg/ha og kalíum (K) 20-50
kg/ha. Áuk þess skolast úr jarðvegi af
hinum aðalnæringarefnunum; fosfór
(P) innan við 0,3 kg/ha og köfnun-
arefni (N) 5-100 kg/ha.
Lokaorð
Jarðvegur geymir ótrúlega mikið af
næringarefnum og virðist þetta mikla
magn í fljótu bragði ekki skipta vist-
kerfí landsins miklu máli. Því fer þó
fjarri. Til lengri tíma litið er forði
næringarefna ómetanleg auðlind.
Árlega losnar örlítið brot þessa
forða og getur nýst gróðri en einnig
skolast efni í gegnum jarðveginn og
glatast með vatnsföllum á haf út. Á
óábornu landi er losun úr forða mik-
ilvægasti gjafi næringarefna annarra
en köfnunarefnis og brennisteinis.
Áhrif ræktunar og áburðar eru
margvísleg. Annars vegar safnast
upp næringarefni eins og fosfór í
jarðvegi. Heildarumsetning næring-
arefna eykst sem hefur jákvæð áhrif á
frjósemi landsins sem geta haldist
mjög lengi. Hins vegar getur útskol-
un aukist vegna framræslu og lækk-
unar á sýrustigi. Þá gengur á veðran-
legan forða mikilvægra efna eins og
irtækisins, sem verður mikilvæg
auðlind þess.
Eg er þess fulviss að ef mótuð er
vönduð gæðastefna og Lotus-Notes
kerfið er notað sem verkfæri við
gæðastjómun á leiðbeiningaþjón-
ustan glæsta framtíð fyrir sér.
Heimildir:
Gæðastjómun, Gæðastjómunarfélag Is-
lands.
Leiðir í gæðastjómun, Runólfur Smári
Seinþórsson, Framtíðarsýn, 1993.
Notendahandbók GoPro, Hugvit, 1997.
Teach yourself Lotus Notes 4, Bill Kreisle,
MIS Press, 1996.
magnesíum og e.t.v. einhverra snefil-
efna, en um þau skortir upplýsingar.
Það magn efna sem berst með
ösku, áfoki og árennsli og það magn
sem losnar við veðrun og tapast með
útskolun er væntanlega mun meira
og mikilvægara fyrir frjósemi jarð-
vegs og vistkerfi landsins en flestir
gera sér grein fyrir.
Heimildir
1. Friðrik Pálmason, 1980. Efnamagn f
vatni í aðrennslislækjum og frárennslis-
skurðum í Hestmýrinni. I Rannsóknir á
mýrlendi IV, Fjölrit Rala 67: 25-44.
2. Magnús Oskarsson og Matthías Egg-
ertsson, 1991. Áburðarfræði. 2. útgáfa.
Búnaðarfélag Islands
3. Scheffer/Schachtschabel, 1992. Lehr-
buch der Bodenkunde. 13. Auflage.
Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart.
4. Schröder, D. 1984. Soils - Facts and
Concepts -. Intemational Potasch Insti-
tut, Bem.
5. Sigurður Gíslason og Stefán Amórsson
1988. Efnafræði árvatns á íslandi og
hraði efnarofs. Náttúmfræðingurinn
58: 183-197.
6. Sigurður Gíslason 1993. Efnafræði úr-
komu, jökla, árvatns, stöðuvatna og
gmnnvatns á íslandi. Náttúmfræðing-
urinn 63: 219-236.
7. Uschi Scheibe, 1990. Standorteigen-
schaften islándischer Andosols und
Regosols unter Grúnland. Diplomar-
beit, Universitát Hohenheim. 90 bls.
(óbirt).
8. Þorsteinn Guðmundsson, 1994. Jarð-
vegsfræði. Búnaðarfélag íslands.
Freyr 9/98 — 39