Freyr - 01.12.1999, Side 27

Vöxtur eistna
og kynþroski hesta
Inngangur
Lagaákvæði um vörslu graðpen-
ings tilgreina að graðhestar eða
laungraðir hestar, 16 mánaða og
eldri, skuli vera í öruggri vörslu allt
árið (1). Þó er vitað að með bættri
fóðrun og uppeldi hrossa geta sum-
ir veturgamlir folar fyljað hryssur
og heimilt er að færa vörslumörkin
niður í 12 mánaða aldur. Til þessa
hefur samt rannsóknum á kyn-
þroska íslenskra hesta verið lítil
gaumur gefinn (2) og var tilgangur
þeirra athugana sem hér er greint
ffá að efla vísindalega þekkingu á
þessu sviði og treysta þannig grunn
hagnýtra leiðbeininga og opinberra
reglna um vörslu graðhesta.
Efni og aðferðir
Sumarið 1997 safnaði dýralæknir
í Borgarfirði eistum við vönun úr
47 ungfolum, 10-14 mánaða göml-
um, og einum 48 ntánaða gömlum,
fúllvöxnum stóðhesti. Eistun voru
strax sett í plastpoka, merkt greini-
lega og geymd í frysti á Hvanneyri
þangað til þau voru rannsökuð síðla
vetrar 1998. Við þá rannsókn var
beitt aðferðum sem notaðar hafa
verið fyrir hrúta erlendis og hér á
landi (3-5).
Meðferð eistnanna var þannig
hagað að þau voru látin þiðna við
stofuhita á tilraunastofú, bandvefs-
himnur og kólfúr voru fjarlægð og
aukaeistu flegin frá eistunum með
skurðhníf og skærum. Því næst
voru eistu og aukaeistu vegin hvort
í sinu lagi (g) og rúmmál þeirra
mælt í vatni, þ.e. með rúmmáls-
aukningu í glersívalningi með
kvarða (ml). Þá var lengd og breidd
hvers eista mæld með rennimáli
(mm). Að lokum var skorið í enda
aukaeista (cauda epididymis) þar
sem sáðrásin tengist því, stroksýni
tekin, þeim smurt á smásjárgler,
eftir
Ingimar Sveinsson,
Landbúnaðarháskóla
íslands, Hvanneyri,
Gunnar Gauta
Gunnarsson,
héraðsdýralækni,
Borgarnesi
og
Ólaf R. Dýrmundsson,
Bændasamtökum
íslands
þau skoðuð í smásjá og ákvarðað
hvort þar væri að finna fúllþroska
sáðfrumur og þar með hvort
lífeðlisfræðilegum kynþroska væri
náð. Þessar rannsóknir, auk skrán-
ingar og úrvinnslu gagna, fór fram
á Hvanneyri og eru höfúndar mjög
þakklátir Ríkharði Brynjólfssyni
tilraunastjóra fýrir tölfræðilega út-
reikninga á gögnunum.
Þar sem nákvæmur aldur nokk-
urra folanna í mánuðum var ekki
þekktur og skráður og minni háttar
vanhöld urðu á sýnum nýttist ekki
gagnasafnið til hlítar en í niðurstöð-
um er tilgreindur raunverulegur
fjöldi (n) að baki útreikninga í
hverju tilviki ásamt frítölu (d.f.)
með fylgnistuðlum. Við vönun
voru eistun merkt nr. 1 og 2, en ekki
hægra og vinstra, og birtast niður-
stöður fýrir hvorn hópinn fyrir sig,
eista 1, eista 2, aukaeista 1 og auka-
eista 2.
Niöurstöður
Meðalaldur fola með þekktan
aldur við vönun var 12.3 mánuðir +
2.2 mánaða meðalfrávik (n = 35),
sá yngsti 10 mánaða og sá elsti 14
mánaða. 11. töflu eru birt meðaltöl
ásamt meðalfrávikum og lægstu og
hæstu gildum fyrir stærð eistna og
aukaeistna, þ.e. þungi, rúmmál,
lengd og breidd eistana og þungi og
rúmmál aukaeistna (n = 45). Svo
sem vænta mátti er lítill munur á
eistum og aukaeistum 1 og 2 en inn-
an hvers mæliþáttar er mjög mikill
breytileiki sem endurspeglast í
háum meðalfrávikum og miklum
1. tafla. Stærð eistna og aukaeistna (n = 45)
Mæliþættir Meðaltal ± meðalfrávik (lægsta-hæsta gildi)
Eista 1 (g) 19,7 ± 14,9 (4.5 77,0)
Eista 2 (g) 17,3 ± 9,5 (4.4 35,5)
Eista 1 (ml) 19,7 ± 14,7 (5,0 75,0
Eista 2 (ml) 17,1 ± 9,5 (4,0 38,0
Eista 1 (l,mm) 52,3 ± 11,3 (35 84)
Eista 2 (l,mm) 52,5 ± 9,8 (36 70)
Eista 1 (br,mm) 34,2 ± 8,1 (21 55)
Eista 2 (br,mm) 33,2 ± 5,9 (20 45)
Aukaeista 1 (g) 8,7 ± 2,2 (4.1 13,8)
Aukaeista 2 (g) 8,3 ± 2,3 (3.2 12,9
Aukaeista 1 (ml) 8,4 ± 2,5 (3.0 14,0)
Aukaeista 2 (ml) 7,6 ± 2,3 (3,0 14,0)
FREYR 13-14/99 - 27