Freyr - 01.05.2002, Síða 43

orðin veruleg hjá kálfum eldri en
3ja mánaða. Þetta skýrist trúlega
af því að mokað var mun oftar út
úr stóru stíunni þar sem elstu
kálfamir voru. Þetta skekkir e.t.v.
niðurstöðuna vegna þess að fyrst
eftir að mokað er út, þarf að bæta
miklum hálmi í stíuna. Hægt er
að komast af með mun minni
hálmnotkun ef mokað er sjaldnar
út. I dönskum tilraunum hefur
hálmnotkun verið að meðaltali
1,2 kg á hver 100 kg lífþunga
(Hansen, 1996).
Önnur líkleg skýring á þessari
miklu hálmnotkun er að rými í
stíum hafi ekki verið nægilegt en
í töflu 1 má sjá viðmiðanir fýrir
stíurými frá Danmörku.
Draga má þær ályktanir að
rými hjá eldri kálfunum (í stóm
stíunni) hafi verið of lítið sem
leiðir til aukinnar hálmnotkunar,
annars vegar vegna þess að oftar
þarf aó moka út úr stíunni og
hins vegar vegna þess að hálmur-
inn treðst meira og skemmist.
Þetta skýrir e.t.v. hið mikla stökk
í hálmnotkun sem kemur fram á
mynd 1.
Heilbrigði
Heilbrigði kálfanna var al-
mennt gott í hálmstíunum. Kálf-
amir uxu að meðaltali um
620 g/dag íyrstu þrjá mánuðina
sem er reyndar heldur minna en
rannsóknir á Möðravöllum hafa
sýnt (760 g/dag) (Laufey Bjama-
dóttir, munnleg heimild). Þetta
getur þó verið háð fleiri þáttum
en aðbúnaði, s.s. fóðri, kyni o.fl.
I tilrauninni vora heldur ekki
nema 18 kálfar alls, og því erfitt
að fullyrða nokkuð út frá þessum
tölum. Á mynd 2 má sjá vöxt
kálfanna á tímabilinu.
Fæðingarþungi kálfa var að
meðaltali 33 kg og við þriggja
mánaða aldur vora þeir orðnir 88
kg að meðaltali (mynd 2). Van-
höld vora engin meðan á athug-
Tafla 2. Hálmnotkun og kostnaður fyrir hvern kálf við
mismunandi aldur.
Aldur í mánuðum Hálmnotkun á dag (kg) Verð á hálmi (kr./kg) Kostnaður á kálf (kq)
0-1 1,1 6 204
1-2 0,9 6 161
2-3 2,0 6 360
3-4 4,7 6 848
Kostnaður samtals 1.573
uninni stóð enda er talið að hálm-
stíur hafi almennt jákvæð áhrif á
vellíðan kálfa og þar með mót-
stöðu gegn sjúkdómum (Friend
og Dellmeier, 1988). Enginn
kálfur fékk skitu eftir að hann var
fluttur í stíuna en einn kálfur var
kominn með skitu áður en hann
kom þangað. Einn kálfur var
haltur í þrjár vikur og má trúlega
rekja það til burðarerfiðleika,
enda var slysahætta sama og eng-
in í stíunum. Sog virtist vera afar
lítið. Vöxtur klaufa var mikill
enda hafa kálfamir lítið færi á að
slíta klaufum á hálmi. Það er því
nauðsynlegt að snyrta klaufir
reglulega á kálfum sem hafðir
era mjög lengi í hálmstíum. Kálf-
amir léku sér mikið og virtist al-
mennt líða mjög vel.
VlNNUÁLAG
Vinna við umhirðu kálfa í
hálmstíum umfram vinnu vegna
kálfa á rimlum fólst fyrst og
fremst í að bera hálminn undir og
moka út úr stíunum. Yfirleitt
mokuðu 1-2 menn út úr stíunum
og tók það 10-20 mínútur í minni
stíunum, en allt að 40 mínútur í
stóra stíunni. Mokað var út með
heykvísl og hálminum mokað í
hjólbörar, nema úr stóra stíunni
en þar var hálminum mokað
beint í skóflu á dráttarvél. I eitt
skipti var notaður heyskeri til að
skipta hálminum í stóra stíunni í
teninga og tók þá útmoksturinn
mun styttri tíma. Hjá minnstu
kálfunum var mokað út á 8-10
vikna ffesti en eftir því sem kálf-
amir eltust þurfti að moka oftar
út, enda meiri hálmur borinn
undir eldri kálfa. í stóra stíunni
hjá elstu kálfunum var mokað út
á u.þ.b. 3ja vikna fresti.
Kostnaður
Kostnaður við að hafa kálfa á
hálmi er lítill fyrstu þrjá mánuði
aldurskeiðsins meðan hálmnotk-
un er lítil. Kostnað við hvem
kálf, sem hafður er á hálmi, má
lesa út úr töflu 2 miðað við að
hálmurinn kosti 6 kr./kg. Sé kálf-
ur hafður á hálmi í fjóra mánuði
þarf hann um 260 kg af hálmi og
kostar það tæpar 1.600 kr. alls.
Rúmlega helmingurinn af þeim
kostnaði fellur til á 4. mánuðin-
um.
Niðurlag
Þessi athugun sýnir að hálmur í
undirburð fyrir ungkálfa er góður
kostur. Heilbrigði kálfanna var
Mynd 2. Vöxtur kátfa í hálmstíum.
Freyr 4/2002 - 43 I