Freyr - 01.05.2002, Page 55

HJólbörur eiga sér
langa sögu
Hjólbörur voru fundnar
upp í Kína á þriðju öld
e.Kr. Chuko Liang (181-234
e.Kr.), sem ríkti yfir konungs-
ríkinu Shu Han í Kína, fann
upp hjólbörurnar í herferð
þar sem hann ætlaði að leggja
undir sig flatlendi sem til-
heyrði öðru konungsríki.
Ovinaherinn beitti þeirri her-
stjórnarlist að draga sig til baka
og forðast átök í trausti þess að
árásarherinn yrði uppiskroppa
með mat og vistir. En hinn
snjalli herstjórnandi safnaði
saman smiðum sínum í af-
skekktum dal, þar sem þeir
smíðuðu leynivopnið; hjól-
börur.
Þær eru fullkomnar til að
flytja mat og fóður fyrir burðar-
dýr, en þarfnast sjálfar hvorki
matar né vatns og geta gengið
allan daginn, sagði Chuko
Liang við hermenn sína sem
höfðu gaman af öllu saman.
Hugmyndina hafði hann fengið
með því að kynna sér aðra far-
kosti og hreyfíngar burðardýra.
Fyrstu hjólbörurnar voru
kassi með hjól undir miðjunni,
sem öll þyngdin hvíldi á.
Smám saman komu svo nýjar
útgáfur, sumum var ýtt en aðrar
voru dregnar og jafnvel voru til
hjólbörur með segli.
Fyrstu farartæki á hjólum
bjuggu Súmerar í Mesapótaníu
til um 3.500 f.Kr. Það voru
vagnar á tveimur eða íjórum
hjólum sem uxar drógu. Hjóla-
tæknin breiddist þaðan út í allar
áttir, um Asíu, Evrópu og N-
Afríku og náði til Kína þúsund
árum síðar, en Kínverjar endur-
guldu með hjólbörunum. Þær
dreifðust vestur á bóginn, eink-
um um bysantíska, (þ.e. Aust-
ur-Rómverska) ríkið og fyrstu
Evrópubúarnir sem kynntust
hjólbörum voru krossfarar í
Landinu helga.
Fyrsta mynd af hjólbörum er
í myndaskreytingu í riti um
dýrlingana Alban og Amphi-
balus frá 13. öld og í steindum
glugga í dómkirkjunni í Charte
frá 1220.
Evrópsk hjólböruhefð sker
sig frá hinni kínversku í því að
hjólið var staðsett langt fyrir
framan trékassann. I bókinni
“De Re Metallica” lýsir höf-
undurinn, Georgius Agricola,
hjólbörum nákvæmlega þannig
að unnt er að smíða þær eftir
lýsingunni.
Þá er því einnig haldið fram
að hjólbörur séu fyrsta flutn-
ingatækið fyrir fatlaða á hjólum
og enn nú á tímum er fólk flutt
í Kína í hjólbörum. Á ófriðar-
svæðum í heiminum enn þann
dag í dag grípa menn til hjól-
bara. Þar eru það óbreyttir
borgarar sem flytja eigur sínar
á hjólbörum eða gamla fólkið
og ógöngufæra ættingja þegar
vegir hafa verið sprengdir í loft
upp eða eru lokaðir fyrir um-
ferð og vélknúin ökutæki kom-
ast ekki leiðar sinnar.
(Bonde og Smábruker
nr. 4/2002).
Freyr 4/2002 - 55 |